Τέχνασμα 24: Διατύπωση ψευδών συλλογισμών.Ο αντίπαλος προβάλλει μια θέση κι εμείς,χρησιμοποιώντας ψευδεπίγραφη συλλογιστική και παραποίηση των ιδεών του,καταλήγουμε σε συμπεράσματα,τα οποία δεν περιέχονται σ'αυτές και τα οποία όχι μόνο δεν αποτελούν άποψη του αντιπάλου,αλλά είναι παράλογα κι επικίνδυνα.
Τώρα φαίνεται ότι απο τις θέσεις του προκύπτουν άλλες θέσεις,οι οποίες αντιφάσκουν είτε με τον εαυτό τους είτε με κάποιες με κάποιες γενικά αποδεκτές αλήθειες.Αυτού του είδους η έμμεση αντίκρουση ονομάζεται απαγωγή και είναι μια ακόμη χρήση απατηλού συλλογισμού όπου το μη αίτιο εκλαμβάνεται ως αίτιο.
Απαγωγή:Δεχόμαστε την πρόταση του αντιπάλου ως αληθή.Μετά δείχνουμε ότι,αν συνδυάζοντας την με μια οποιαδήποτε άλλη πρόταση,που αναγνωρίζεται ως αληθής,την χρησιμοποιήσουμε ως προκείμενη σε ένα συλλογισμό,καταλήγουμε σ'ένα προφανώς λανθασμένο συμπέρασμα.
Κι αυτό συμβαίνει επειδή αντιφάσκει είτε με τη φύση των πραγμάτων[εις άτοπον],είτε με τους άλλους ισχυρισμούς του ίδιου του αντιπάλου,είναι δηλαδή λανθασμένη σχετικώς ή εγγενώς εσφαλμένη[αυτό κάνει ο Σωκράτης στον πλατωνικό διάλογο Ιππίας Μείζων και αλλού]:κατά συνέπεια κι η αρχική πρόταση ήταν εσφαλμένη,γιατί απο αληθείς προκείμενες προκύπτουν μόνο αληθή συμπεράσματα,ενώ απο ψευδή τα συμπεράσματα δεν είναι πάντα ψευδή.
Ποιά είναι η θέση που προβάλλει για λογαριασμό του εαυτού του[με την αναγνώριση/επιβεβαίωση προς αυτόν εκ μέρους των πολιτών της Ηλείας]ο Ιππίας στον πλατωνικό διάλογο Ιππίας μείζων;Οτι όταν η Ηλεία χρειαστεί να διαπραγματευτεί κάποια υπόθεση με μια άλλη πόλη,επιστρατεύει πάντα τον ίδιο,σαν ικανότατο διαιτητή κι αγγελιοφόρο προτάσεων.Οι περισσότερες και σπουδαιότερες υποθέσεις αφορούν την γειτονική Σπάρτη,άρα εκεί συχνάζει συνηθέστερα.
Ο Σωκράτης,γνωρίζοντας ότι οι επισκέψεις των σοφιστών συνοδεύονται,εκτός απο τις δημόσιες διαλέξεις τους στη βουλή των δήμων,επιδίδονταν και σε ιδιωτικά μαθήματα για τα οποία εισπράτταν αμοιβή,[προβολή της θέσης-ο Ιππίας υποστηρίζει ότι απο την πρώτη κιόλας επίσκεψη του στη Σικελία,στην οποία διέμενε τότε ο Πρωταγόρας,σε μικρο διάστημα εισέπραξε πολλά περισσότερα],θεωρεί ευνόητο ότι στο παρόντα χρόνο ο Ιππίας θα κερδίζει τα περισσότερα χρήματα απο την Σπάρτη,εξ ου και τον ρωτά[συνεπαγωγή-αφού κερδίζει χρήματα κι αφού επισκέπτεται ο Ιππίας περισσότερο την Σπάρτη,εκεί και θα κερδίζει τα περισσότερα].
''Οχι,απολύτως τίποτα δεν εισέπραξα ποτέ απο εκεί'',απαντά ο Ιππίας.
Σωκράτης:Τερατώδες και περίεργο είναι αυτό που λέγεις.Η δική σου σοφία δεν είναι ικανή τους ακροατές και τους μαθητές της να τους καταστήσει καλύτερους ως προς την αρετή;[απαγωγή-συνδυασμός των κερδών του Ιππία με την ωφέλεια που φέρνει η δραστηριότητα του,κάτι που αναγνωρίζεται απο τους ίδιους τους σοφιστές ως αληθή]
Οπως αναδεικνύεται απο τις ερωτήσεις που ξεκινά ο Σωκράτης[οι συνδυασμοί πολλαπλασιάζονται με αληθοφανείς ερωτήσεις-προκείμενες που ακολουθούν την ικανότητα του Ιππία στη μετάδοση της αρετής],ούτε πάσχει ο Ιππίας απο την ικανότητα να ωφελεί τους υιούς των Σικελών[εκεί που κέρδισε περισσότερα και πιο γρήγορα ακόμη κι απ'τον Πρωταγόρα],ούτε οι Λακεδαιμόνιοι πάσχουν απο απροθυμία να γίνουν καλύτεροι,ούτε έχουν έλλειψη χρημάτων,το πρώτο καταληκτικό συμπέρασμα,που θα ζητηθεί να επιβεβαιωθεί διά νέων ερωταποκρίσεων, είναι ότι είτε οι Λακεδαιμόνιοι εκπαιδεύουν οι ίδιοι τους γιους τους καλύτερα απο τον καθέναν,είτε ότι ο Ιππίας δεν είχε την ικανότητα για την οποία καμωνόταν,ή σε ότι αφορά την πειθώ προς τους νέους ή προς τους γονείς τους,καθ'ότι είναι άτοπον οι γονείς να μην θέλουν την βελτίωση των παιδιών τους λόγω....φθόνου[παράλογο που αντιφάσκει με την γενική αλήθεια οτι οι γονείς νοιάζονται για τα παιδιά τους].
Σωκράτης:Αλλά πάλι η Σπάρτη έχει καλούς νόμους και στις ευνομούμενες πόλεις η αρετή είναι το τιμαλφέστατο,κι αυτό το πράγμα εσύ γνωρίζεις,Ιππία,καλύτερα απο κάθε άλλον να το διδάσκεις.Αρα,δεν θα έπρεπε να κερδίζεις τα περισσότερα χρήματα στη Σπάρτη,μαζί και τις περισσότερες τιμές,αφού η Σπάρτη φημίζεται περισσότερο κι απο την Σικελία εις ότι αφορά την εκτίμηση που τρέφει για την αρετή;
Δηλαδή,αν απαιτείς να τα πιστέψουμε,πρέπει να τα πιστέψουμε.
αντίφαση του Ιππία με τον ίδιο τον εαυτό του και την παραδοχή-προκείμενη της.Εκλαμβάνεται ως αιτία η ανικανότητα του Ιππία που εγγενώς σφάλλει:Πως αλλιώς απο την αληθή προκείμενη θα προκύψει αναληθές συμπέρασμα;
Ιππίας:Ναι,Σωκράτη μου,διότι δεν είναι πατροπαράδοτο έθιμο στους Λακεδαιμόνιους το να μετακινούν τους νόμους:Δεν είναι νόμιμο γι'αυτούς να εφαρμόζουν ξενική εκπαίδευση.
Απο την ψευδή Σωκρατικώς προκείμενη,[ο Ιππίας δεν είναι τόσο ικανός όσο καμώνεται/Η Σπάρτη φημίζεται για την αρετή των νόμων της],
ή απο την ψευδή προκείμενη του Ιππία[είμαι τόσο ικανός όσο καμώνομαι],
στη μεν του Σωκράτη:το συμπέρασμα είναι ψευδές,αφού ο Ιππίας-παρότι δεν εκπαιδεύει τους νέους Σπαρτιάτες-γίνεται πολλάκις δεκτός απο τους ηγήτορες των Σπαρτιατών ως διαπραγματευτής πολιτικών θεμάτων[κι όχι μόνο αποδεκτός απο την Ηλεία ως πρεσβευτής της],
στη μεν του Ιππία:το συμπέρασμα δεν είναι ψευδές,καθ'ότι ο Ιππίας και να ήθελε να διδάξει,αυτό απαγορεύεται απο τους νόμους της Σπάρτης-κι αυτή η απαγόρευση είναι που επιτρέπει στον Ιππία την μη διάψευση της ικανότητας του.
Στη συνέχεια του διαλόγου,ο Σωκράτης διερευνά τις δυνατότητες αποκάλυψης του καθ'αυτού ''ωραίου'' που ''είναι'',κι όχι αυτού που ''φαίνεται''[που είναι πρέπον,απόλυτο,χωρίς εκδοχές που δεν κατατείνουν ''στον σκοπό του πυρήνα'',κατά την Πλατωνική θεωρία του μεταφυσικά-αόρατου ιδεατού που αντίγραφα του κυκλοφορούν στον φυσικό χώρο],του ''πρέποντος'',κι όχι του ''ωφελιμιστικού''.
Για τον Πρωταγόρα όλες οι γνώμες είναι εν δυνάμει αληθείς[πάντων νόμων/νομών μέτρον ο άνθρωπος],για τον Σωκράτη εν δυνάμει ψευδείς.Οι νόμοι της Σπάρτης,όμως,''δικαιώνουν'' τον πρώτο:Η Σπάρτη έχει τον δικό της τρόπο να διδάσκει την αρετή,ενώ για τον Σωκράτη εξ αυτού συνάγεται ότι ή η Σπάρτη έχει ατελείς νόμους,είτε ατελής είναι ο Ιππίας.Στα δύο μόνο ένα χωρεί κι η αλήθεια ποτέ,κατά το κοινώς λεγόμενο,''δεν μπορεί να βρεθεί στη μέση''.
Δεν υπάρχει το αλλιώς των πραγμάτων,αλλά μόνο τα ''καθ'αυτά'' πράγματα.Με το ουδέν οίδα,όμως,ο Σωκράτης υποδηλώνει ότι χάσκει αναπολόγητος εντός του διαλεκτικού δρόμου που οδηγεί στο ''καθ'εαυτό''-σαν να δικαιώνει το καθολικό αλλιώς των πραγμάτων,το καθ'αυτό της κατ'επίφαση αλήθειας.
Τώρα φαίνεται ότι απο τις θέσεις του προκύπτουν άλλες θέσεις,οι οποίες αντιφάσκουν είτε με τον εαυτό τους είτε με κάποιες με κάποιες γενικά αποδεκτές αλήθειες.Αυτού του είδους η έμμεση αντίκρουση ονομάζεται απαγωγή και είναι μια ακόμη χρήση απατηλού συλλογισμού όπου το μη αίτιο εκλαμβάνεται ως αίτιο.
Απαγωγή:Δεχόμαστε την πρόταση του αντιπάλου ως αληθή.Μετά δείχνουμε ότι,αν συνδυάζοντας την με μια οποιαδήποτε άλλη πρόταση,που αναγνωρίζεται ως αληθής,την χρησιμοποιήσουμε ως προκείμενη σε ένα συλλογισμό,καταλήγουμε σ'ένα προφανώς λανθασμένο συμπέρασμα.
Κι αυτό συμβαίνει επειδή αντιφάσκει είτε με τη φύση των πραγμάτων[εις άτοπον],είτε με τους άλλους ισχυρισμούς του ίδιου του αντιπάλου,είναι δηλαδή λανθασμένη σχετικώς ή εγγενώς εσφαλμένη[αυτό κάνει ο Σωκράτης στον πλατωνικό διάλογο Ιππίας Μείζων και αλλού]:κατά συνέπεια κι η αρχική πρόταση ήταν εσφαλμένη,γιατί απο αληθείς προκείμενες προκύπτουν μόνο αληθή συμπεράσματα,ενώ απο ψευδή τα συμπεράσματα δεν είναι πάντα ψευδή.
Ποιά είναι η θέση που προβάλλει για λογαριασμό του εαυτού του[με την αναγνώριση/επιβεβαίωση προς αυτόν εκ μέρους των πολιτών της Ηλείας]ο Ιππίας στον πλατωνικό διάλογο Ιππίας μείζων;Οτι όταν η Ηλεία χρειαστεί να διαπραγματευτεί κάποια υπόθεση με μια άλλη πόλη,επιστρατεύει πάντα τον ίδιο,σαν ικανότατο διαιτητή κι αγγελιοφόρο προτάσεων.Οι περισσότερες και σπουδαιότερες υποθέσεις αφορούν την γειτονική Σπάρτη,άρα εκεί συχνάζει συνηθέστερα.
Ο Σωκράτης,γνωρίζοντας ότι οι επισκέψεις των σοφιστών συνοδεύονται,εκτός απο τις δημόσιες διαλέξεις τους στη βουλή των δήμων,επιδίδονταν και σε ιδιωτικά μαθήματα για τα οποία εισπράτταν αμοιβή,[προβολή της θέσης-ο Ιππίας υποστηρίζει ότι απο την πρώτη κιόλας επίσκεψη του στη Σικελία,στην οποία διέμενε τότε ο Πρωταγόρας,σε μικρο διάστημα εισέπραξε πολλά περισσότερα],θεωρεί ευνόητο ότι στο παρόντα χρόνο ο Ιππίας θα κερδίζει τα περισσότερα χρήματα απο την Σπάρτη,εξ ου και τον ρωτά[συνεπαγωγή-αφού κερδίζει χρήματα κι αφού επισκέπτεται ο Ιππίας περισσότερο την Σπάρτη,εκεί και θα κερδίζει τα περισσότερα].
''Οχι,απολύτως τίποτα δεν εισέπραξα ποτέ απο εκεί'',απαντά ο Ιππίας.
Σωκράτης:Τερατώδες και περίεργο είναι αυτό που λέγεις.Η δική σου σοφία δεν είναι ικανή τους ακροατές και τους μαθητές της να τους καταστήσει καλύτερους ως προς την αρετή;[απαγωγή-συνδυασμός των κερδών του Ιππία με την ωφέλεια που φέρνει η δραστηριότητα του,κάτι που αναγνωρίζεται απο τους ίδιους τους σοφιστές ως αληθή]
Οπως αναδεικνύεται απο τις ερωτήσεις που ξεκινά ο Σωκράτης[οι συνδυασμοί πολλαπλασιάζονται με αληθοφανείς ερωτήσεις-προκείμενες που ακολουθούν την ικανότητα του Ιππία στη μετάδοση της αρετής],ούτε πάσχει ο Ιππίας απο την ικανότητα να ωφελεί τους υιούς των Σικελών[εκεί που κέρδισε περισσότερα και πιο γρήγορα ακόμη κι απ'τον Πρωταγόρα],ούτε οι Λακεδαιμόνιοι πάσχουν απο απροθυμία να γίνουν καλύτεροι,ούτε έχουν έλλειψη χρημάτων,το πρώτο καταληκτικό συμπέρασμα,που θα ζητηθεί να επιβεβαιωθεί διά νέων ερωταποκρίσεων, είναι ότι είτε οι Λακεδαιμόνιοι εκπαιδεύουν οι ίδιοι τους γιους τους καλύτερα απο τον καθέναν,είτε ότι ο Ιππίας δεν είχε την ικανότητα για την οποία καμωνόταν,ή σε ότι αφορά την πειθώ προς τους νέους ή προς τους γονείς τους,καθ'ότι είναι άτοπον οι γονείς να μην θέλουν την βελτίωση των παιδιών τους λόγω....φθόνου[παράλογο που αντιφάσκει με την γενική αλήθεια οτι οι γονείς νοιάζονται για τα παιδιά τους].
Σωκράτης:Αλλά πάλι η Σπάρτη έχει καλούς νόμους και στις ευνομούμενες πόλεις η αρετή είναι το τιμαλφέστατο,κι αυτό το πράγμα εσύ γνωρίζεις,Ιππία,καλύτερα απο κάθε άλλον να το διδάσκεις.Αρα,δεν θα έπρεπε να κερδίζεις τα περισσότερα χρήματα στη Σπάρτη,μαζί και τις περισσότερες τιμές,αφού η Σπάρτη φημίζεται περισσότερο κι απο την Σικελία εις ότι αφορά την εκτίμηση που τρέφει για την αρετή;
Δηλαδή,αν απαιτείς να τα πιστέψουμε,πρέπει να τα πιστέψουμε.
αντίφαση του Ιππία με τον ίδιο τον εαυτό του και την παραδοχή-προκείμενη της.Εκλαμβάνεται ως αιτία η ανικανότητα του Ιππία που εγγενώς σφάλλει:Πως αλλιώς απο την αληθή προκείμενη θα προκύψει αναληθές συμπέρασμα;
Ιππίας:Ναι,Σωκράτη μου,διότι δεν είναι πατροπαράδοτο έθιμο στους Λακεδαιμόνιους το να μετακινούν τους νόμους:Δεν είναι νόμιμο γι'αυτούς να εφαρμόζουν ξενική εκπαίδευση.
Απο την ψευδή Σωκρατικώς προκείμενη,[ο Ιππίας δεν είναι τόσο ικανός όσο καμώνεται/Η Σπάρτη φημίζεται για την αρετή των νόμων της],
ή απο την ψευδή προκείμενη του Ιππία[είμαι τόσο ικανός όσο καμώνομαι],
στη μεν του Σωκράτη:το συμπέρασμα είναι ψευδές,αφού ο Ιππίας-παρότι δεν εκπαιδεύει τους νέους Σπαρτιάτες-γίνεται πολλάκις δεκτός απο τους ηγήτορες των Σπαρτιατών ως διαπραγματευτής πολιτικών θεμάτων[κι όχι μόνο αποδεκτός απο την Ηλεία ως πρεσβευτής της],
στη μεν του Ιππία:το συμπέρασμα δεν είναι ψευδές,καθ'ότι ο Ιππίας και να ήθελε να διδάξει,αυτό απαγορεύεται απο τους νόμους της Σπάρτης-κι αυτή η απαγόρευση είναι που επιτρέπει στον Ιππία την μη διάψευση της ικανότητας του.
Στη συνέχεια του διαλόγου,ο Σωκράτης διερευνά τις δυνατότητες αποκάλυψης του καθ'αυτού ''ωραίου'' που ''είναι'',κι όχι αυτού που ''φαίνεται''[που είναι πρέπον,απόλυτο,χωρίς εκδοχές που δεν κατατείνουν ''στον σκοπό του πυρήνα'',κατά την Πλατωνική θεωρία του μεταφυσικά-αόρατου ιδεατού που αντίγραφα του κυκλοφορούν στον φυσικό χώρο],του ''πρέποντος'',κι όχι του ''ωφελιμιστικού''.
Για τον Πρωταγόρα όλες οι γνώμες είναι εν δυνάμει αληθείς[πάντων νόμων/νομών μέτρον ο άνθρωπος],για τον Σωκράτη εν δυνάμει ψευδείς.Οι νόμοι της Σπάρτης,όμως,''δικαιώνουν'' τον πρώτο:Η Σπάρτη έχει τον δικό της τρόπο να διδάσκει την αρετή,ενώ για τον Σωκράτη εξ αυτού συνάγεται ότι ή η Σπάρτη έχει ατελείς νόμους,είτε ατελής είναι ο Ιππίας.Στα δύο μόνο ένα χωρεί κι η αλήθεια ποτέ,κατά το κοινώς λεγόμενο,''δεν μπορεί να βρεθεί στη μέση''.
Δεν υπάρχει το αλλιώς των πραγμάτων,αλλά μόνο τα ''καθ'αυτά'' πράγματα.Με το ουδέν οίδα,όμως,ο Σωκράτης υποδηλώνει ότι χάσκει αναπολόγητος εντός του διαλεκτικού δρόμου που οδηγεί στο ''καθ'εαυτό''-σαν να δικαιώνει το καθολικό αλλιώς των πραγμάτων,το καθ'αυτό της κατ'επίφαση αλήθειας.