Ο στραβός γυαλός στραβά αρμενίζεται

Αρτι αφιχθείς στο υπουργείο παιδείας κι αμέσως μετά τον σάλο που προκάλεσε η επιβολή ΦΠΑ στην ιδιωτική εκπαίδευση-και κυρίως η απολογητική δικαιολόγηση αυτού του μέτρου με όρους πενταροδεκάρων εκ μέρους του υπουργού Ν.Φίλη-ο υπουργός επιχειρεί να παίξει εκτός έδρας δίνοτας συνέντευξη σε κεντροδεξιά εφημερίδα.Το σύστημα που επιλέγει να παίξει?Η πάγκοινη αριστερή ρητορική που αρνείται με πείσμα να δεχτεί ότι η πλήρης απαξίωση οποιουδήποτε δημόσιου αγαθού εν ελλάδι είναι το βούτυρο στο ψωμί που έχουν στρώσει οι αριστεροί και δεξιοί κρατιστές και ουχί νεοφιλελεύθεροι:Τα έχουν κάνει τόσο σκατά δηλαδή,που οτιδήποτε ιδιωτικό μοιάζει-και είναι-πιο αποτελεσματικό,οργανωμένο και με καλύτερη διαχείριση των πόρων που ζητά απο τους καταναλωτές του,τόσο καλύτερα ώστε η σχέση κόστους-οφέλους να έχει σαν αποτέλεσμα τον ακριβώς αντίθετο κοινό τόπο απ'αυτόν τον οποίο ξορκίζουν επί δεκαετίες πολιτικοί,συνδικαλιστές,δημοσιογράφοι και φυσικά μεγάλο μέρος του λαού:Κοινωνικοποίηση μεγαλύτερου κόστους σε όλους που πληρώνουν μη ανταποδοτικούς φόρους,καθότι εισπράττουν κακές υπηρεσίες και ιδιωτικοποίηση του όποιου οφέλους αυτών των υπηρεσιών,κυρίως,για τη μεριά όσων εργάζονται σε αυτές τις δημόσιες υπηρεσίες.

''Πολλοί γονείς ανησυχούν για τη κατάσταση που θ'αντιμετωπίσει το παιδί στο δημόσιο σχολείο.Με δεδομένα τα προβλήματα,η νεοφιλελεύθερη ρητορική απαξιώνει εκ προοιμίου κάθε τι το δημόσιο και υπεραξιολογεί κάθε τι το ιδιωτικό'',είναι η απάντηση του υπουργού στην προφανέστατη διαπίστωση-ερώτηση του δημοσιογράφου σχετικά με τη ποιότητα της εκπαίδευσης που προσφέρει το δημόσιο σχολείο,στέλνοντας πολλούς γονείς ακόμη και στην  πρωτοβάθμια ιδιωτική εκπαίδευση.Σε όρους ανταγωνισμού ελεύθερης αγοράς-κι άρα αναπόφευκτης συνύπαρξης του δημόσιου και του ιδιωτικού στους τομείς της υγείας και της παιδείας,η σύγκριση του καθενός τομέα γίνεται με βάση τον απέναντι:Ποτέ εκ προοιμίου,πάντα εκ των υστέρων κι εκ του παραγόμενου αποτελέσματος.

Και φυσικά,ακριβώς γιατί γνωρίζει καλά ο υπουργός αυτό που με κανένα τρόπο δεν μπορεί να κρυφτεί απο τη θέαση της κοινής-δημόσια θέας,στο...προοίμιο-έναρξη της συνέντευξης του[όπως και στις απανταχού δηλώσεις και τοποθετήσεις του,όπως αρμόζει στον κάθε υπερασπιστή του τομέα του τομεάρχη]προτρέπει τους γονείς:''Ας εμπιστευτούμε το δημόσιο σχολείο''.

Κάτι σαν καλλιέργηση πίστης σε αυτό,ή σαν να είναι θέμα προκατάληψης που μια αλλαγή ψυχολογίας απέναντι σε αυτό κι ένα σάλπισμα,αυτόματα θα το αναβαθμίσει όχι μόνο στα λόγια αλλά και στην πράξη.

Οσο για τον ΦΠΑ στην ιδιωτική εκπαίδευση?''Οποιος δεν μπορεί να τον πληρώσει,να στείλει το παιδί του στο δημόσιο σχολείο και να πιέσει την πολιτεία να το βελτιώσει''.

Κοινωνικοποίηση του κόστους κι επιμερισμός του σε αυτούς που δεν μπορούν να πληρώσουν ούτε καν τα δίδακτρα-χωρίς τον ΦΠΑ-ιδιωτικής εκπαίδευσης κι απαλλαγή του κράτους απο το όφελος που του προσκομίζει-εξαιτίας της δικής του αναποτελεσματικότητας-η ιδιωτική εκπαίδευση.Πρώτα στείλτε τα παιδιά στο δημόσιο σχολείο,αυξήστε επιπλέον την δυσαναλογία δασκάλων/μαθητών και μέσω αυτής της πίεσης η πολιτεία θα πιεστεί να κάνει αυτό που δεν μπορεί να κάνει επί χρόνια αν και την αβαντάρουν φροντιστήρια,κέντρα ξένων γλωσσών και ιδιωτικά σχολεία.

Κι αυτά τα περίφημα κενά στα σχολεία,η μη επαρκή κρατική χρηματοδότηση,είναι θέμα''νεοφιλελεύθερης''οπτικής που θέλει το ελάχιστο κράτος,ή το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα με τη σωστή αξιοποίηση του ήδη υπάρχοντος δυναμικού που υπηρετεί ένα δημόσιο αγαθό,με κριτήρια ιδιωτικής οικονομίας?Μάλλον αυτής της οπτικής είναι πλέον κι ο υπουργός,κι ας αταβίζει-λόγω μακραίωνης συνήθειας-για...νεοφιλελεύθερη κρίση σε ότι αφορά και τα πανεπιστήμια και τον νόμο σχετικά με αυτά του...1982:Δεν πιστεύω ότι η λύση στα προβλήματα των ΑΕΙ,σε συνθήκες κρίσης της...νεοφιλελεύθερης οπτικής για το πανεπιστήμιο,μπορεί να βρεθεί με αναβίωση του νόμου του 1982.Υπάρχουν νέες πραγματικότητες στην παραγωγή γνώσης.

Οπως και ''νέες''πραγματικότητες στο πως βρίσκονται οι πόροι,όπως και διαπιστωμένοι φαύλοι κύκλοι στη συνδιοίκηση των ΑΕΙ απο διδάσκοντες και διδασκόμενους.

Οσο για τις ελλείψεις δασκάλων στη πρωτοβάθμια εκπαίδευση?Ο υπουργός-και ουχί νεοφιλελεύθερος-φροντίζει απο...μόνος του να τονίσει την...απαξία της δημόσιας εκπαίδευσης και της μη χρηστής διαχείρισης και των ανθρώπινων πόρων της,τονίζοντας επιπλέον ότι χωρίς...ευρωπαϊκούς πόρους[άρα μη ελληνικές κρατικοεπιχορηγήσεις],δουλειά δεν γίνεται,αλλά κι αυτοί οι πόροι απο μόνοι τους χωρίς...ορθή αξιοποίηση,σπαταλιούνται αενάως άσφαιροι:

''Βεβαίως χρειάζεται ν'αξιοποιηθούν οι ευρωπαϊκοί πόροι.Φέτος η έναρξη της χρονιάς,όπως κάθε χρόνο,[όπως...ανέκαθεν απαξιούσε τον εαυτό της η δημόσια εκπαίδευση-χωρίς να της φταίει καμιά ιδιωτική]ήταν κακή,αλλά τώρα η κατάσταση έχει εξομαλυνθεί.Αρκετά κενά οφείλονται[αρκετά?δηλαδή τα...περισσότερα,η πλειοψηφία τους?]στη κακή διαχείριση του προσωπικού.Στην Αττική υπάρχουν πλεονάσματα μιας ειδικότητας στα σχολεία μιας διεύθυνσης εκπαίδευσης κι ελλείμματα της ίδιας ειδικότητας σε σχολεία γειτονικής διεύθυνσης.Υπάρχουν περί τις 120 ειδικότητες,που κατακερματίζουν το προσωπικό.

Επίσης,θα βάλουμε τέλος στα ολιγομελή τμήματα μαθητών,ιδίως στην επαγγελματική εκπαίδευση,όπου οι μαθητές σε κάθε τμήμα πρέπει να είναι τουλάχιστον...επτά''.[για το...ιδιωτικό όφελος λιγότερων απο...εφτά οικογενειών,το κόστος αυτού του οφέλους μειοψηφιών επιμεριζόταν σε όλη τη κοινωνία-κοινωνικοποίηση του κόστους].

Με τέτοιες δημόσιες πρακτικές,αυτονόητη η υπεραξία των αντίθετων πρακτικών:Δεν φταίει ο όποιος ανταγωνισμός για την ανάδυση στην επιφάνεια της δικής σου απαξίας.Συνηθέστερα,όταν παίζεις μονοπωλιακά μόνος σου,-με την έννοια του ενός και χρόνια στάσιμου τρόπου λειτουργίας-,υπεραξιολογείς αυτό το παίξιμο ελλείψει αντιπάλου,ή ακόμη κι αν αντιλαμβάνεσαι τις όποιες ατέλειες του,η πολύχρονη συνήθεια σε εθίζει στο να της θεωρείς φυσιολογικές-κι άρα αναπόφευκτες.

www.kathimerini.grhttp://www.kathimerini.gr/836265/article/proswpa/geyma-me-thn-k/n-filhs-anamorfwsh-kai-meiwsh-ths-didakteas-sxolikhs-ylhs

Απολιτίκ-η αποστειρωμένη απ'τους νόμους της αγοράς-πολιτική

''Το ιστορικό τέλος των πολιτικών κατακτήσεων της νεωτερικότητας ήρθε μόνο με την εμπορευματοποίηση της της πολιτικής:την υποταγή της λειτουργίας του αντιπροσωπευτικού συστήματος στους νόμους της αγοράς-νόμους αποτελεσματικής διάθεσης προϊόντων,νόμους της διαφήμισης
Μάρκετινγκ:Μόνο που απο μόνο του το σωστό μάρκετινγκ-που δίνει βάση στη προώθηση,στην εικόνα,στην υπερτόνιση των θετικών-και πιθανόν,εαν υπάρχουν,στην απόκρυψη των όποιων αρνητικών παρενεργειών της απόκτησης και χρήσης αυτού που πλασάρεται,δεν φτάνει.Το όποιο αυθύπαρκτο θετικό στοιχείο του πλασαρίσματος,πρέπει και στον πυρήνα της ιδιοσυστασίας του να περικλείει-κι όχι να περικαλύπτεται απλώς-απο ένα περιεχόμενο].
Η ανάδειξη κομματικών αρχηγών,ή κομμάτων που δεν δυσαρεστούν καμιά κοινωνική ομάδα,που τα πολιτικά τους προγράμματα διατυπώνονται προεκλογικά απο διαφημιστές κ.λ.π.,με κριτήριο τον άκριτο,ψυχολογικό εντυπωσιασμό απερίσκεπτων ψηφοφόρων,είναι σύμπτωμα τέλους της πολιτικής.
Υποκλέπτεται η ψήφος του πολίτη με τη μεθοδική πλύση εγκεφάλου του,με τα χρυσοπληρωμένα τεχνάσματα της εμπορικής διαφήμισης.

Η υπεροχή της εικόνας έναντι του περιεχομένου:Πως όμως ένας διαφημιστής όταν έχει να πλασάρει ένα πολιτικό που μιλά για εφαρμοσμένες πολιτικές απέναντι σε συγκεκριμένα θέματα,θα κάνει στην άκρη αυτό το προσόν,δίνοντας βάρος αποκλειστικά και μόνο στην εικόνα/εμφάνιση/''χτίσιμο του προφίλ''ενός υποψηφίου?Ισα-ίσα,εαν έχει το περιεχόμενο,η δουλειά του περιτυλίγματος είναι η εύκολη ουρά του γαϊδάρου.Ακριβώς όπως το καλό προϊόν δεν μπορεί να μην έχει τη περιποιημένη εικόνα,ακόμη κι αν είναι πράγματι ότι καλύτερο κυκλοφορεί:Η εικόνα παραπληρωματική του περιεχομένου,ποτέ απο μόνη της δεν θα πάει κάτι που δεν έχει περιεχόμενο μακριά,εκτός της περίπτωσης ύπαρξης κρίσιμης μάζας απερίσκεπτων καταναλωτών.Τα πάντα είναι''εμπόριο'',και χωρίς χρήματα υπάρχει παντού δούναι και λαβείν.Ποιός καθορίζει τις τάσεις στην αγορά?Μα φυσικά οι καταναλωτές-όταν το περιεχόμενο του''καρπουζιού''είναι μάπα[ενώ στην αντίθετη περίπτωση που το περιεχόμενο είναι ποιοτικό,επανακαλύπτει με πιο εύχρηστους-αποτελεσματικούς τρόπους ήδη υπάρχουσες ανάγκες κ.λ.π.,οι τάσεις της αγοράς καθορίζονται κυρίως απο την προσφορά προς τους καταναλωτές].
Π.χ. τα μάλλινα πουλοβεράκια στα τετράποδα μπορεί να δημιουργούν ένα όμορφο αισθητικό αποτέλεσμα φορεμένα πάνω στα κατοικίδια,αλλά όταν οι περισσότεροι αγοραστές τους αντιληφτούν-πληροφορηθούν ότι τα πουλοβεράκια καλύπτουν μόνο τη δική τους ανάγκη για πουσάρισμα του κατοικίδιου,κι όχι μια σύμφυτη ανάγκη του ίδιου του κατοικίδιου το οποίο δεν χρειάζεται πουλοβεράκι-καθότι το τρίχωμα του φυσικώς το προστατεύει απο το κρύο-τότε η τάση αγοραστικά θα κυμανθεί στις πραγματικές της διαστάσεις.Ούτε θα χρειαστεί να περιμένει μια τετραετία ώστε να πέσει η κυβέρνηση που πουλούσε φύκια για μεταξωτές κορδέλες.

Αλληλοεπικαθορίζονται επίσης οι σχέσεις πωλητών-αγοραστών:Η προσφορά κάτι νέου και καινοτόμου,απορρίπτεται ή εγκρίνεται απο τους καταναλωτές,με βάση τι αντικαθιστά αυτό το νέο,πόσο φθαρμένο είναι το παλιό[το οποίο εαν δει ότι χάνει κοινό,είναι αναγκασμένο ή να ακολουθήσει,ή να βολευτεί σε πιο λίγα ή να σβύσει.Η'μπορεί να βασιστεί στην αποτυχία του καινούριου,που θα το καταστήσει δικαιωμένο στα μάτια του κοινού του,προσώρας,μέχρι να αμφισβητηθεί απο κάτι επόμενο-για το οποίο επόμενο όμως,συγχρονίζεται μαγειρεύοντας πριν πεινάσει,πλέον,καθότι έστω κι η αποτυχία του καινούριου του χτυπά ταρακουνητικά το καμπανάκι.
Μήπως-αντιθέτως,οι μη κανόνες ανταγωνιστικής ελεύθερης αγοράς,ευτελίζει τη πολιτική,κι όχι η''μαρκετίστικη''εμπορευματοποίηση της?Η διαχειριστική μεσοβέζικη νοοτροπία παράγει πανομοιότυπα υποκατάστατα,η ελεύθερη αγορά παράγει ''μετανομοιότυπα αντικατάστατα'',που προβάλλοντας το θετικό τους έναντι των ανταγωνιστών τους,κάνουν και έμμεση αρνητική διαφήμιση:Το εαν οι πολιτικοί λειτουργούν βάσει αθέμιτου ανταγωνισμού,τονίζοντας μόνο τα αρνητικά των αντιπάλων τους χωρίς να αντιπροτείνουν ουσιαστικά κάτι απέναντι τους εναλλακτικά,μόνο εμπορευματοποίηση της πολιτικής δεν είναι:Ο αθέμιτος ανταγωνισμός δεν επιτρέπεται-στα φανερά και δημόσια-στην ελεύθερη αγορά.

Η πραγματική αντίθεση,ίσως,της πολιτικής με την αγορά,εδράζεται στο εξής:Κοινωνικές συμμαχίες-καταναλωτές μπορούν ν'αποδοκιμάσουν νέες δυνάμεις προς χάρη του παλιού,δοκιμασμένου κι απόλυτα συγκρίσιμου στις συνέπειες του με τις συνέπειες του καινούριου[υπό τη προϋπόθεση βεβαίως ότι και το καινούριο έχει πάρει το χρόνο του].Οπως συμβαίνει-το ζούμε στην ελλάδα των μνημονίων-κι η αντίφαση του να αποδοκιμάζεται το παλιό,αλλά να επιβραβεύεται οποιοδήποτε''νέο''πλασάρει την εφαρμογή των συνταγών του παλιού.
Αγορά,στη πρώτη περίπτωση[αποδοκιμασία νέου]δεν μπορεί να υπάρξει,ασχέτως εαν αφήνει χώρο το εύρος της καινοτομίας του νέου σε παλιές καταναλωτικές συνήθειες.Το κινητό τηλέφωνο κυριαρχεί,αλλά και το σταθερό κρατά το μερίδιο του εν είδει ελάσσονος αντιπολίτευσης.Οι υπολογιστές έχουν αντικαταστήσει τη χαρτούρα,αλλά ανταγωνίζονται στο θέμα της επικοινωνίας τα τηλέφωνα.
Η δεύτερη περίπτωση[αποδοκιμασία του παλιού προς χάρη κάτι νέου που υπόσχεται ακριβώς τις ίδιες δυνατότητες με το παλιό]απλά δεν υπάρχει στην αγορά:Ολοι ξέρουν ότι αυτή η περίπτωση αποτελεί προσφορά περισσοτέρων επιλογών για τη κάλυψη πανομοιότυπων αναγκών/προτιμήσεων κ.λ.π.

Ο ανταγωνισμός μεταξύ των κομμάτων εστιάζεται εκατέρωθεν στην εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος προς χάριν των πολιτών:Αυτή η στόχευση είναι κοινή,η διαφορά βρίσκεται στο πως αυτό θα επιτευχθεί,στο εαν η αντιπολίτευση ψέγει τη κυβέρνηση για τους δομικούς τρόπους που διαλέγει η κυβέρνηση προς εκπλήρωση βασικών στόχων,στο εαν διαφωνεί με τον τρόπο κι όχι τον στόχο,στο εαν διαφωνεί και στον στόχο,στο εαν είναι σκεπτικιστική για τρόπους που θα καταλήξουν σε διαφορετικές συνέπειες απο αυτές που είχαν στοχοθετηθεί βάσει στόχων κ.λ.π.Ολα αυτά επαφίονται στις προτιμήσεις και τις ανάγκες των''καταναλωτών-ψηφοφόρων''.Οπως όμως κι η αγορά,έτσι κι οι πολιτικές διακηρύξεις πολλές φορές δημιουργούν αυτές τις ανάγκες και τις προτιμήσεις,ρίχνοντας μια νέα ''προσφορά-πρόταση-όραμα''στο τραπέζι των επιλογών των ψηφοφόρων.Οχι βέβαια με την αυθαίρετη έννοια της κατευθυντήριας υποβολής της κοινωνίας προς μια τάση-πλασάρισμα,αλλά παίρνοντας σαν βάση του τι ζητάει η κοινωνία,τι τις έχει προσφερθεί προς ικανοποίηση της απο παρελθούσες πολιτικές,που είχαν στρεβλώσεις αυτές οι πολιτικές,που αποδείχτηκαν ξεπερασμένες ή σωστές,εαν οι σωστές επιδέχονται προεκτάσεις-τροποποιήσεις κ.λ.π.
Οπως στις επιχειρήσεις οι διευθύνοντες σύμβουλοι-''αφεντικά''απαγορεύεται να έχουν τη νοοτροπία του νίπτω τας χείρας,της ευθυνοφοβίας που φοβάται τις αποφάσεις και τους γόρδιους δεσμούς μη δίνοντας λύσεις,το ίδιο θα έπρεπε να ισχύει και για τους αρχηγούς των κομμάτων:
Ο αρχηγός που επιδιώκει την εύνοια του μεγαλύτερου μέρους των ψηφοφόρων[και φυσικά των μελών του κόμματος του]αναζητεί τρόπους να κερδίσει την εύνοια τους[όπως ακριβώς η επιχείρηση κυνηγά τα μερίδια αγοράς].Οι ξεκάθαρες στοχεύσεις και επιδιώξεις των ηγητόρων ενός κόμματος,συνασπίζουν γύρω τους μέλη που ενστερνίζονται αυτά ακριβώς τα επιδιωκόμενα[μέλη-ανθρώπους που τα ενστερνιζόντουσαν απο ανέκαθεν αλλά δεν έβρισκαν τα συγκεκριμένα πλαίσια-σχήματα μέσα απο τα οποία θα τα πραγματώσουν,ή δεν είχαν βρει τους τρόπους για να τα εφαρμόσουν και να τα υπηρετήσουν,ή τίποτα απ'όλα αυτά γιατί μέσα τους το έδαφος ήταν ευεπίφορα ουδέτερο και''γονιμοποιήθηκε''απο το εξωτερικό περιβάλλον-τις προτάσεις που του παρουσίασαν και τον έθελξαν]και συναγωνιζόμενοι μεταξύ τους προς εξυπηρέτηση των επιδιωκόμενων,ανταγωνίζονται άλλα κόμματα που επιδιώκουν διαφορετικές στοχεύσεις.
Μια ηγεσία κόμματος που δεν προκρίνει λύσεις-προτάσεις,που κυβιστήζει,συσκοτίζει:Θέλοντας ν'αρέσει σε όλους δίχως να δυσαρεστεί κανέναν,φέρνει διαστρεβλωμένα την έννοια των μεριδίων αγοράς της ανταγωνιστικής οικονομίας στη πολιτική:Ναι μεν ο στόχος κάθε φιλόδοξης επιχείρησης είναι να βρεθεί εκτός συναγωνισμού αποκτώντας ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα ελκυστικότατα-ποιοτικά στα μάτια των καταναλωτών,όμως γνωρίζει καλά ότι ακόμη κι αν αυτά της τα πλεονεκτήματα κατακτήσουν τη συντριπτική πλειοψηφία της αγοράς,αυτή η νέα τάση θα γεννήσει αντίστοιχες φιλοδοξίες-πάνω στα ίδια πεδία καινούριων προτιμήσεων-και για εποφθαλμιούντες ανταγωνιστές.Δεν θα δυσαρεστήσει όμως μονάχα τους ανταγωνιστές της,αλλά και σημαντική μερίδα ίσως καταναλωτών,τους οποίους η εισβολή κάτι νέου στο πεδίο των παγιωμένων συνηθειών-επιλογών τους,τους ξινίζει,τους ξεβολεύει,τους νοσταλγεί γι'αυτό που για μεγάλη χρονική περίοδο της ζωής τους ικανοποιούσε τις ανάγκες τους κ.λ.π.[παίρνοντας υπόψιν ξανά το παράδειγμα με τα πουλοβεράκια των κατοικίδιων,μια χαρά όσοι καταναλωτές θέλουν να ντύνουν τα σκυλάκια τους,μπορούν να συνεχίσουν να το κάνουν διατηρώντας μια πρότερη τάση της αγοράς,έστω κι αν είναι πλέον πληροφορημένοι ότι τα ζώα προστατεύονται απο το κρύο με το τρίχωμα τους].

Οταν μια ηγεσία ενός κόμματος δεν ξέρει τι θέλει ή δεν ξέρει τον τρόπο να θέλει να ξέρει,βάζει σε λειτουργία ανταγωνιστικής κινητροδότησης αυτόν τον συσκοτισμένο γρίφο μέσα στο ίδιο της το σώμα και αναμεταξύ των μελών της:Αφού κανένας δεν ξέρει τι ακριβώς είναι αρεστό στην ηγεσία,όλοι θέλουν ν'αρέσουν σε αυτήν,κι αυτό αυτόματα σημαίνει ότι ο καθένας τους θα το εκλαμβάνει διαφορετικά.Ο ανταγωνισμός έναντι των άλλων κομμάτων,μεταφέρεται μέσα στο ίδιο κόμμα,όχι βέβαια με την έννοια που έχει σε μια επιχείρηση η ευκαιρία ανέλιξης για τους εργαζόμενους της που υπηρετούν όμως ξεκάθαρους στόχους,αλλά μέσω ενός σχήματος που πιστώνει πρωτοβουλίες ανάληψης ευθύνης στα μέλη του,χωρίς τέτοια ανάληψη να τη πρεσβεύει πρωτίστως η προϊστάμενη ηγεσία.Η κατάληξη θα είναι η...ευθυνοφοβία:Οτι κι αν προταθεί,όταν δεν είναι επισυναπτόμενο με ξεκάθαρες στοχεύσεις,μπορεί ν'αρέσει ή όχι χωρίς όμως αυτές οι αποκρίσεις να έχουν αιτιολογημένα θεμέλια.Ενα δοκαράκι φτερό στο όπου φυσάει ο άνεμος αποτρέπει την ανάληψη ευθύνης εν ευθέτω χρόνω.

Ευλογία το χρέος?Την ευχή μου να'χεις έλλειμμα

Ο λόγος που νοσεί η παγκόσμια οικονομία είναι πως οι κυβερνήσεις δεν είναι επαρκώς χρεωμένες...

 ...το δημόσιο χρέος δεν είναι τόσο κακό όσο λέγεται ή μήπως είναι κάτι καλό?Πολλοί οκονομολόγοι υποστηρίζουν πως χρειάζεται αρκετό δημόσιο χρέος για να λειτουργήσει καλά η οικονομία.Εν ολίγοις,μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι ο λόγος που νοσεί η παγκόσμια οικονομία,είναι πως οι κυβερνήσεις δεν είναι επαρκώς χρεωμένες.

Τα τελευταία πέντε με έξι χρόνια βρισκόμαστε σε κατάσταση δημοσιονομικού πανικού,με τους''σοβαρούς''να επιμένουν πως πρέπει να περικόψουν τα ελλείμματα και το χρέος τώρα,διαφορετικά θα γίνουμε Ελλάδα!Το ζήτημα του ελλείμματος όμως δεν είναι παρά ο θρίαμβος της ιδεολογίας επί των αντικειμενικών στοιχείων και το αναγνωρίζουν όλο και περισσότεροι αξιόλογοι άνθρωποι.Πρώτον,επειδή η απόδοση χρέους είναι ένας τρόπος να πληρώσει κανείς χρήσιμα πράγματα,εαν η τιμή είναι δίκαιη.Στις ΗΠΑ είναι εμφανής η ανεπάρκεια οδικών και σιδηροδρομικών δικτύων,συστημάτων ύδρευσης και πολλών άλλων,και η κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να δανείζεται με ιστορικά χαμηλά επιτόκια.Επομένως είναι η κατάλληλη εποχή για να δανειστούμε και να επενδύσουμε στο μέλλον και πολύ ακατάλληλη εποχή για να μειώσουμε τις δημόσιες δαπάνες.

Πέραν αυτών,τα ιστορικά χαμηλά επιτόκια μας δείχνουν τι θέλουν οι αγορές
[ή μας δείχνουν-μέσω και της αποεπένδυσης,αποπληθωρισμού και της ύφεσης γενικότερα-ότι υπάρχουν χώρες που έχουν αρνητικά επιτόκια δανεισμού στα ομόλογα τους,κι άλλες-οι δυνάμει''ελλάδες''των μεγάλων χρεών κι ελλειμμάτων-που ναι μεν τα υψηλά επιτόκια τους,ή τα πολύ χαμηλά αλλά υψηλότερα των αρνητικών επιτοκίων, προσφέρουν αντιστρόφως χαμηλές τιμές των ομολογιών,αλλά το ρίσκο της ζημίας θα είναι μεγαλύτερο απο τον αναμενόμενο τόκο.Αρα,οι επενδυτές τοποθετούνται στα αρνητικά επιτόκια για την ασφάλεια των κεφαλαίων τους ή θα προτιμήσουν να κρατήσουν τα χρήματα τους,βάσει των προσδοκιών που θεωρούν ως κανονικό ένα επιτόκιο,σύμφωνα με τη κλασική ανάλυση του Κέινς.Υπάρχουν δηλ. και αξιόπιστες κυβερνήσεις που προσφέρουν''ασφαλείς''τοποθετήσεις χωρίς αυτές οι χώρες να έχουν υψηλά επίπεδα χρέους-και σίγουρα πάντα ισοσκελισμένους ή πλεονασματικούς προϋπολογισμούς.
Σύμφωνα με τη ζήτηση χρήματος για''κερδοσκοπικούς''λόγους του Κέινς:Με δεδομένο το επιτόκιο,κάθε οικονομική μονάδα-μονάδες πλέον κι οι κεφαλαιαγορές στο παγκοσμιοποιημένο κόσμο-ανάλογα με τις προσδοκίες της,θα κρατάει χρήμα ή ομολογίες ή τα κεφάλαια θα τοποθετούνται σε εταιρικές μετοχές,αμοιβαία κεφάλαια κ.λ.π..Σε κάθε ύψος του επιτοκίου,άλλοι θα περιμένουν αύξηση και άλλοι μείωση του.Συνεπώς,θα υπάρχει μια ορισμένη κατανομή των προτιμήσεων μεταξύ χρήματος και ομολογιών,γεγονός που σημαίνει ότι θα υπάρχει μια ''ορισμένη''ζήτηση για χρήμα.Με τους άλλους παράγοντες σταθερούς-κάτι δύσκολο σε ένα περιβάλλον κρίσης/αστάθειας,χώρια τους μύριους παράγοντες που επιδρούν πολυδιάστατα σε μια οικονομία και δη αλληλοεξαρτώμενη λόγω παγκοσμιοποίησης κι ελευθερίας διακίνησης των κεφαλαίων,π.χ.μη κατίσχυση του χαμηλού πληθωρισμού λόγω της θεαματικής πτώσης των τιμών πετρελαίου-όσο υψηλότερο είναι το επιτόκιο τόσο περισσότερες θα είναι οι οικονομικές μονάδες που θα πιστεύουν ότι αυτό βρίσκεται πάνω απο το κανονικό του επίπεδο και θα περιμένουν να μειωθεί,με αποτέλεσμα ν'αυξηθούν οι τιμές των ομολογιών-άρα η διαπίστωση του Κρούγκμαν περί του τι θέλουν οι αγορές,είναι προφανώς αυτονόητη΅Το θέμα είναι τι γίνεται όταν τα χαμηλότοκα δάνεια αθροίζονται με άλλα προηγούμενα διαφορετικού-υψηλότερου επιτοκίου που διογκώνουν το χρέος ονομαστικά-.
Για τον λόγο αυτόν,όσο υψηλότερο είναι το επιτόκιο τόσο περισσότεροι θα κρατάνε ομολογίες αντί για χρήμα κι άρα τόσο μικρότερη θα είναι η ποσότητα του χρήματος που θα ζητείται.Αντιθέτως,όσο χαμηλότερο είναι το επιτόκιο τόσο περισσότεροι θα περιμένουν αύξηση του και μείωση των τιμών των ομολογιών και,επομένως,τόσο μεγαλύτερη θα είναι η ζητούμενη ποσότητα χρήματος.Δηλαδή,η ποσότητα χρήματος που ζητείται για κερδοσκοπικούς λόγους αποτελεί αντίστροφη συνάρτηση του επιτοκίου.
Οπότε,τα χαμηλά επιτόκια που προτιμούν οι αγορές,σημαίνουν και περισσότερη κοπή χρήματος-ποσοτική χαλάρωση απο τις κεντρικές τράπεζες προς πτώση των επιτοκίων,πράγμα που έκανε η Αμερική με το ξέσπασμα της κρίσης,αλλα όχι η Ευρώπη.Και οι δυο αυξήσαν τα δημόσια χρέη τους,με τη διαφορά ότι η Ε.Ε.περίμενε πρώτα την αποκλιμάκωση των διαφορών στις αποδόσεις ομολογιών μεταξύ των χωρών μελών της ευρωζώνης-προωθόντας στο μεσοδιάστημα οικονομικές μεταρρυθμίσεις και δημοσιονομικές περιοριστικές πολιτικές.[επίσης,σε αντίθεση με τη φούσκα των στεγαστικών στις ΗΠΑ,οι αιτίες της κρίσης στην ευρωζώνη δεν συναντιώνται αποκλειστικά σε έναν και μόνο λόγο,ούτε κι η κρίση των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ είναι η αιτία της ευρωκρίσης,αλλά απλά το φυτίλι που ήδη περίμενε κάποιον να το ανάψει εξ'αφορμής-ειδάλλως δεν αυτοακυρώνονται όσοι πιπιλίζουν περί των δομικών αιτιών της κρίσης στην ευρώπη?]ενώ η FED διστάζει εδω και πολύ καιρό ν'αυξήσει τα επιτόκια,έχοντας προχωρήσει ήδη εξυπαρχής σε ποσοτική χαλάρωση,η οποία οδηγεί στο πεδίο ακριβώς για το οποίο προβληματίζεται ο Κρούγκμαν:
Εξώθηση περισσοτέρων σε υπερβολικές αναλήψεις ρίσκου που κατά κανόνα απέχουν απο τη πραγματική οικονομία,άρα εύθραστη ανάκαμψη,άρα μη αύξηση επιτοκίων.Εναντι αυτού,πρέπει να ισορροπήσουμε σε υψηλότερα επιτόκια τις καλές εποχές χωρίς επιβράδυνση της ανάπτυξης-λέει ο κρούγκμαν-κι άρα χαμηλότερα επιτόκια εσαεί μέχρι να έρθει η ανάπτυξη,που θα τροφοδοτηθεί/εκκινηθεί με χαλάρωση της λιτότητας και της''δημοσιονομικής υστερίας''σε περιβάλλον χαμηλού κόστους χρήματος,καθότι δεν χτυπάς την οικονομία όταν είναι σε ύφεση με ''περιοριστικές πολιτικές''.Θα τεθεί ένας στόχος χρέους λοιπόν,κι όταν αυτός υπερβαθεί,πάλι θα γυρίσουμε...εδώ που είμαστε τώρα,μάλλον δικαιώνοντας τους εξαποδώ μονεταριστές:Οι οικονομικές μονάδες αποθηκεύουν τον πλούτο τους,έχοντας τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ του να κρατήσουν το χρήμα τους ή να το επενδύσουν σε μετοχές κ.λ.π.Διαχείριση ρίσκου και ασφαλείς τοποθετήσεις ποτέ δεν θα λείπουν απο το μενού τους,κι αν το κίνητρο που θα τους προσφερθεί απο τους θιασώτες της αντι-λιτότητας είναι η άδραξη της''ευκαιρίας''για αύξηση του πραγματικού εισοδήματος σε περιόδους χαμηλών επιτοκίων και χαμηλού επιπέδου τιμών,λογικά μόνο και μόνο η αύξηση των τιμών που θα επιφέρει η αύξηση του εισοδήματος-ή η μη υποχώρηση τους σε περιβάλλον δίδυμων ελλειμμάτων δημοσίου χρέους και προϋπολογισμών-,θα κάνει μεγαλύτερη τη ζήτηση για χρήμα,κι άρα αναπόφευκτη την αύξηση του κόστους του.

Το χρέος βοηθά τη λειτουργία της οικονομίας.Οπως επισημαίνει ο Ρ.Καμπαγιέρο του ΜΙΤ,αλλά κι άλλοι οικονομολόγοι,το χρέος σταθερών και αξιόπιστων κυβερνήσεων προσφέρει''ασφαλείς τοποθετήσεις''που βοηθούν τους επενδυτές να διαχειριστούν το ρίσκο και να διευκολύνουν τις συναλλαγές.

...Οταν έσκασε η φούσκα της αγοράς στέγης,όλοι αυτοί οι τίτλοι αποδείχτηκαν σκουπίδια.Και οι επενδυτές επέστρεψαν στα καταφύγια που προσφέρουν τα χρέη των ΗΠΑ και λίγων άλλων οικονομιών.Οδηγήθηκαν έτσι σε πτώση οι αποδόσεις των ομολόγων αυτών των χωρών και τα επιτόκια τους.Σύμφωνα με τον απερχόμενο πρόεδρο της Fed στη Μινεάπολη,τα χαμηλά επιτόκια είναι πρόβλημα,γιατί ακόμη κι όταν είναι  ισχυρή η οικονομία,δεν υπάρχουν μεγάλα περιθώρια μείωσης τους σε περίπτωση αποδυνάμωσης της οικονομίας κι έτσι είναι δυσκολότερο ν'αντιμετωπιστεί μια ύφεση.Μπορεί να υπάρξουν,άλλωστε,επιπτώσεις στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα:οι πολύ χαμηλές αποδόσεις ασφαλών τοποθετήσεων ενδέχεται να εξωθησουν τους επενδυτές την ανάληψη υπερβολικού ρίσκου.Τι μπορεί να γίνει λοιπόν?Αν απλώς αυξήσουμε τα επιτόκια,όπως ζητούν κάποιοι τύποι του χρηματοπιστωτικού συστήματος,θα υπονομεύσουμε την εύθραστη ανάκαμψη.Αυτό που χρειαζόμαστε είναι πολιτικές που θα δώσουν τη δυνατότητα να έχουμε υψηλότερα επιτόκια τις καλές εποχές,χωρίς να προκαλούμε επιβράδυνση.Μια τέτοια πολιτική θα ήταν να θέσουμε στόχο ένα υψηλότερο επίπεδο χρέους.Με άλλα λόγια,ο πανικός για το χρέος που κυριάρχησε στις ΗΠΑ ως το 2012,κι εξακολουθεί να δεσπόζει στον δημόσιο διάλογο για την οικονομία σε Βρετανία και Ευρωζώνη,ήταν πιο άστοχος κι απ'όσο θεωρούσαμε όλοι εμείς στο εναντίον της λιτότητας στρατόπεδο.Με τη στάση τους οι κυβερνήσεις ήταν σαν να χτυπάνε την οικονομία όταν ήταν πεσμένη κάτω,παρατείνοντας έτσι την ύφεση.Οχι μόνο μείωσαν τις δημόσιες δαπάνες ακριβώς τη στιγμή που οι επενδυτές παρακαλούσαν να δαπανήσουν περισσότερα,αλλά ίσως προλείαιναν το έδαφος για τις επόμενες κρίσεις.Κι η ειρωνεία της τύχης είναι πως οι ανόητες αυτές πολιτικές κι όλος ο ανθρώπινος πόνος που προκάλεσαν παρουσιάστηκαν ως σύνεση και δημοσιονομική υπευθυνότητα.


Το ζήτημα του ελλείμματος είναι συνυφασμένο με την ιδεολογία,άρα δεν απηχεί τη πραγματικότητα,λέει ο Κρούγκμαν.Ενα χρέος όμως το τροφοδοτούν,αυξάνοντας το, τα ελλείματα.Επομένως,αφού ο Κρούγκμαν καταλήγει απαραίτητα σε στοχοθέτηση υψηλότερου ορίου χρέους,πάντως κάποιου ορίου-έστω και μεγαλύτερου-αναγκαστικά αυτό απαιτεί κι αντίστοιχο όριο στο έλλειμμα του προϋπολογισμού,πάλι μεγαλύτερου,με το πρόσχημα μάλιστα των χαμηλών επιτοκίων.Κι όταν οι επενδύσεις του κράτους αποδόσουν,αυξάνουμε τα επιτόκια[χωρίς να προκαλούμε επιβράδυνση στην οικονομία],και πληρώνουμε πλέον ακριβότερα για μεγαλύτερα ποσά χρέους το οποίο πρέπει ν'ανακυκλωθεί με νέο δανεισμό,οι πιστωτές του οποίου όμως θα λάβουν υπόψιν τους,στο κόστος με το οποίο θα το προσφέρουν,τα εξαντλημένα προτεθειμένα όρια χρέους κι ελλείμματος...Πάλι θα γυρίσουμε εκεί που είμασταν κι απο'δω που είμαστε δεν το κουνάμε ρούπι.
.Επιπροσθέτως,οι οικονομίες των κρατών δεν είναι σαν τα νοικοκυριά,το μεγάλο επιχείρημα των Κεϊνσιανιστών:Το κράτος έχει συνέχεια[τα χρέη του κληρονομούνται σε όλους τους πολίτες του,ενώ στο χρεωμένο νοικοκυριό που οι κηδεμόνες του-πεθαίνοντας-δεν καταφέρνουν ν'αποπληρώσουν τα χρέη τους,τα χρέη κληρονομούνται μόνο στα τέκνα του,όχι σε όλους τους υπόλοιπους...].
Ααα, και τότε θα έρθουν κι οι επενδυτές που...παρακαλούσαν για μεγαλύτερες δημόσιες δαπάνες.Π.χ. η ανεπάρκεια ενός οδικού δικτύου σημαίνει ότι το κράτος θα πρέπει να εκσυγχρονίσει αυτόν τον δρόμο ώστε να έχει μεγαλύτερη και πιο ταχεία κίνηση,κι αφού θα τον χρησιμοποιούν αυτόν τον δρόμο όλο και πιο πολλοί,μετά θα έρθει ο επενδυτής ν'ανοίξει ένα μπεργκεράδικο.Ασφαλή και δίχως μεγάλο ρίσκο η ιδιωτική επένδυση μέσω κρατικών δαπανών.
Γιατί,αφού ακόμη δεν γίναμε...ελλάδα,να μη χρεωθούμε επιπλέον?Μα τα λεφτά για τα ήδη αυξημένα χρέη που ανησυχούν τους υπέρμαχους της δημοσιονομικής ορθοδοξίας,πήγαν στις τράπεζες,αντιτείνουν οι αντίπαλοι της λιτότητας.Ναι αλλά για να σωθούν και οι καταθέσεις:ο δανεισμός των τραπεζών απο τις κεντρικές τράπεζες με χαμηλά επιτόκια και τα υψηλότερα κριτήρια πιστοληπτικής αξιολόγησης,θέτει τις τράπεζες υπό καθεστώς ρυθμίσεων,αναγκαίων μετοχικών κεφαλαίων,ενεργητικών κ.λ.π.Αρα,αναπόφευκτη ήταν κι η συζήτηση για το έλλειμμα και το ποσοστό ως προς το αεπ των κρατικών χρεών,ειδάλλως,τα αυξημένα χρέη θα αυξήσουν τα επιτόκια των κρατικών όπως ακριβώς οι φούσκες των τραπεζών οδήγησαν στη φούσκα[κι όχι μόνο των τραπεζών,τα στεγαστικά δημιουργούσαν δουλειές,ευπρόσδεκτη λέξη για κάθε κυβέρνηση].Θα ψέγουμε τις τράπεζες που δανείζουν αλόγιστα κι ακάλυπτα,κι όχι το κράτος που δανείζεται παρομοίως?

Τι γίνεται με τις πολλές χώρες[αφού αυτές με τις σταθερές κι αξιόπιστες κυβερνήσεις που προσφέρουν χαμηλά επιτόκια,αλλά ασφαλή τοποθέτηση,είναι λίγες]που δανείζονται αλμυρούτσικα και το χρέος τους εξυπηρετείται,έστω κι αν φτάνει ή ξεπερνά το ετήσιο ακαθάριστο προϊόν τους?Και κατευθείαν η αντιστοιχία στην Ελλάδα:η τελείως ακατάλληλη για να δανειστεί προς αύξηση δαπανών-ακόμη κι αν τέτοιου είδους επενδύσεις σε υποδομές  δεχτούμε ότι έχουν πολλαπλασιαστικά οφέλη.Το καλό συνεπαγόμενο ερώτημα όμως βρίσκεται αλλού:Αφού ο Κρούγκμαν τόσο πολύ ερεθιζεται που φτάνει να ειρωνευτεί το επιχείρημα''θα γίνουμε ελλάδα''-που υπονοεί ότι η Ελλάδα είναι ξεχωριστή περίπτωση-γιατί στην ειδικά περίπτωση της Ελλάδας ο Κρούγκμαν επιμένει στο θέμα του μεγάλου χρέους και τα επιβαλλόμενα πρωτογενή πλεονάσματα κι όχι στο που οδήγησαν κοντά 10 χρονια-εντός ευρώ-οι αυξημένες δαπάνες και τα συνεπακόλουθα ελλείμματα τους,που τροφοδοτούσαν τον εξωτερικό δανεισμό σχεδόν αποκλειστικά για τη κάλυψη της ενεργούς ζήτησης,μέχρι η Ελλάδα να καταστεί επαρκώς χρεωμένη?Εφόσον είναι η απευκταία περίπτωση υπερεπαρκούς χρεωμένης χώρας,σημαίνει ότι τα ελλείμματα της είναι διαρθρωτικά κι όχι κυκλικά.Τα σταθερά ελλείμματα και το μεγάλο χρέος είναι η εφήμερη απάντηση στην ύφεση,μέχρι να έρθει η επόμενη.

Κυκλοφόρησαν πρόσφατα τ'απομνημονεύματα του Μπερνάνκι σχετικά με τη κρίση του 2008.Ο Μπερνάνκι εκτιμά ότι η αποκάλυψη του Γ.Παπανδρέου ότι το ελληνικό έλλειμμα ήταν πολύ μεγαλύτερο απ'αυτό που είχε δηλωθεί στη κομισιόν,προκάλεσε το ερώτημα γιατί ήταν τόσο πρόθυμοι οι επενδυτές να δανείζουν τόσα πολλά και τόσο...φθηνά στην ελληνική κυβέρνηση.Το γιατί οι ελληνικές κυβερνήσεις ήταν τόσο πρόθυμες να δανείζονται-λόγω χαμηλών επιτοκίων-έχει αυτονόητη απάντηση κι εφήμερους πύργους στην άμμο,σαν πρακτική,αποτελέσματα...

''Δυστυχώς,οι Ευρωπαίοι δεν είχαν καμιά διάθεση ν'αντισταθμίσουν την απαραίτητη λιτότητα στις πιο αδύναμες χώρες με περισσότερες δαπάνες και λιγότερους φόρους σε χώρες που θα μπορούσαν να το πράξουν[μεταφορά πόρων].Αντίθετα,η Γερμανία κι άλλες χώρες σε καλύτερη κατάσταση επίσης περιέκοψαν τους προϋπολογισμούς τους...Ως αποτέλεσμα,η δημοσιονομική πολιτική της Ευρωζώνης ήταν εξαιρετικά αντιαναπτυξιακή'',γράφει ο Μπερνάνκι.Περισσότερες δαπάνες και λιγότεροι φόροι,έναντι της,αντιθέτως,απεχθούς σύζευξης μείωση δαπανών/αύξηση φόρων?Οι πλεονασματικές χώρες σε καλύτερη κατάσταση που θα μεταφέραν πόρους στις προβληματικές χώρες,μάλλον θα έπρεπε στο δική τους δημοσιονομική πολιτική να εφαρμόσουν το:Περισσότερες δαπάνες προς μεταφορά πόρων στις αδύναμες χώρες,αλλά εαν αυτές δεν συνοδεύονταν απο αύξηση φόρων,η καλύτερη κατάσταση των προϋπολογισμών τους θ'απειλούνταν,με τις αγορές και τα σπρεντς να καραδοκούν,χώρια ότι η προσαρμογή κι οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις εκ μέρους των προβληματικών χωρών,θα έπαιρναν το χαρακτήρα του προαιρετικού[κι αυτές οι προσπάθειες,έστω με τις περισσότερες υφεσιακές επιπτώσεις,συμβάλλουν εξίσου σε μια οικονομική σύγκλιση των χωρών μελών της ευρωζώνης,κι αργότερα ακολουθεί η πιστωτική χαλάρωση της ΕΚΤ].
Σχολιάζοντας,εν τω μέσω της ανάγνωσης του βιβλίου του πρώην κεντρικού τραπεζίτη,ο Κρούγκμαν επισημαίνει,κάνονας μια σύγκριση με τη μεγάλη ύφεση της δεκαετίας του 1930:''Δεν έχω πειστεί ότι η ουσιαστική διαφορά μεταξύ του 2008 και του 1930 ήταν η δράση που ανέλαβε η αμερικανική κεντρική τράπεζα.Υπάρχει μια σημαντική διαφορά μεταξύ του κόσμου το 2008 και του κόσμου το 1930:το μέγεθος του αμερικανικού δημόσιου τομέα.Αυτό που βοήθησε δεν ήταν τόσο τα μέτρα ενίσχυσης της οικονομίας,αν και σίγουρα βοήθησαν,όσοι οι αυτόματοι σταθεροποιητές[ειδικότερα η φορολογία εισοδήματος κι οι κοινωνικές δαπάνες που ρυθμίζονται ανάλογα ώστε να περιοριστεί η επίδραση της ύφεσης π.χ.μέσω της μείωσης φόρων και της αύξησης των δαπανών].
Το δημοσιονομικό έλλειμμα των ΗΠΑ αυξήθηκε πολύ περισσότερο την περίοδο 2007-2010 απ'όσο τη περίοδο 1930-1933,παρόλο που η ύφεση ήταν τώρα πιο ήπια,απλούστατα διότι σήμερα τα φορολογικά έσοδα κι οι κοινωνικές δαπάνες ήταν πολύ μεγαλύτερα ως ποσοστό του ΑΕΠ.Η αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος είχε ευεργετική επίδραση,διότι στήριξε τη ζήτηση σε μια κρίσιμη περίοδο.Και πάλι ο Μπερνάνκι,ορθώς παρενέβη τόσο δυνατά,ωστόσο υποστηρίζω πως πιθανότατα ήταν σημαντικότερο το δημοσιονομικό περιβάλλον από τη νομισματική πολιτική στον περιορισμό της ζημιάς.Μετά το 2010 οι αξιωματούχοι παντού,και ιδιαίτερα στην Ευρώπη,κάνουν ότι μπορούν ώστε να διαγράψουν αυτή τη θετική επίδραση[μείωση φόρων,αύξηση δαπανών].

Με άλλα λόγια,ο αμερικανικός δημόσιος τομέας είναι μικρότερος του ευρωπαϊκού?[π.χ.η μείωση στον φόρο εισοδήματος,τροφοδοτεί την ανάπτυξη της ιδιωτικής οικονομίας,και μέσω αυτών των πόρων που θα συλλέξει το κράτος,θα απλώσει δίχτυ για τις''κοινωνικές δαπάνες''.Εαν μια εθνική οικονομία ελέγχεται άνω του 50% απο το κράτος,η μείωση στο φόρο εισοδήματος απλά σημαίνει:Απο το εισόδημα που σου δίνω εγώ το κράτος,σου φορολογώ λιγότερα,αλλά ταυτοχρόνως επαυξάνω αυτή την στράγγιξη μου[πάλι εγώ το κράτος]επιδοτώντας και κοινωνικές δαπάνες για όσους δεν τρέφονται ούτε απο εμένα,ούτε απο την πενιχρή ιδιωτική μου οικονομία...Μόνο αρνητική επίδραση διαβλέπω.

Σε πρόσφατη συνέντευξη του σε ελληνική εφημερίδα ο Ντράγκι της ΕΚΤ,επισημαίνει-απαντώντας στην ερώτηση περί υπερφολόγησης του...ελληνικού ιδιωτικού τομέα:Η φορολόγηση της εργασίας θα  πρέπει να μειωθεί.Θα πρέπει ν'αφεθεί η παροχή κινήτρων να λειτουργήσει ελεύθερα.Οι άνθρωποι θα πρέπει να μπορούν να βρίσκουν δουλειά κι οι επιχειρήσεις θα πρέπει να μπορούν να τους προσλαμβάνουν[με ευέλικτη,ανοιχτή και πιο ανταγωνιστική αγορά εργασίας βεβαίως].Οι σωστά σχεδιασμένοι φόροι στην πραγματικότητα μπορούν να στηρίξουν την απασχόληση,ειδικότερα των νέων.Αυτό με τη σειρά θα έχει επίδραση στην εμπιστοσύνη και κατ'επέκταση στη κατανάλωση και τις επενδύσεις.
Απαντώντας σε ερώτηση περί των ωφελειών της ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ,λέει:Τα επιτόκια σε όλες τις διάρκειες υποχώρησαν σε ιστορικώς χαμηλά επίπεδα.Θετική επίδραση στο κόστος και τη διαθεσιμότητα πιστώσεων,ο οποίος επεκτείνεται.Παρατηρείται επί του παρόντος επάνοδος στην ανάπτυξη κι αύξηση της απασχόλησης.Αυτή η ανάκαμψη οφείλεται πρωτίστως στην κατανάλωση,η οποία υποστηρίζεται απο τις χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου και τη νομισματική μας πολιτική.

[Και]Η Ελλάδα θα επανέλθει σε τροχιά ανάπτυξης εφόσον εφαρμόσει όλες τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που έχουν συζητηθεί,δηλώνει συνεχώς ο Ντράγκι-όχι μόνο για την Ελλάδα-σε όλη τη διάρκεια της ευρωκρίσης[αφού προσαρμοστήκαν δημοσιονομικά και διαρθρωτικά,πορτογάλοι,ιρλανδοί,ισπανοί,δανείζονται όλο το 2015,για δεκαετές ομόλογα,με 2% και κάτω].