Στη τρίτη τραγωδία Ευμενίδες,ο μητροκτόνος Ορέστης αθωώνεται.Η αθώωση αυτή όμως έρχεται απο έναν νεοϊδρυόμενο θεσμό στην κοινωνία των ανθρώπων,τον Αρειο Πάγο,δικαστήριο αθηναίων πολιτών.Ετσι ο Αισχύλος κάνοντας μια τομή επαναστατική στην ιστορία της ανθρωπότητας,αντικαθιστά την αυτοδικία με τη Δίκη[ισορροπία],τη λογική,την απόδειξη και την τεκμηρίωση.
Η Αθηνά που αναγγέλλει κι εγκαινιάζει αυτή τη μετάβαση της τιμωρίας απο το θείον στον άνθρωπο στη θεσμική της ομιλία,αναφέρεται στους δυο άξονες που χιαστί θεμελιώνουν αυτή την επανάσταση:σεβασμός και φόβος.Αρα μετά τη μετάβαση απο τα ένστικτα στον πολιτικό κώδικα που εδράζεται στη λογική των αποδείξεων και στην πειθώ των επιχειρημάτων,η ευθύνη φεύγει απο τη μεταφυσική θεία βούληση και περνά στη σχετικότητα των ανθρώπινων κρίσεων.Επειτα απο εκείνη την κοσμοϊστορική αθώωση του Ορέστη,άρα τη μετατόπιση της ευθύνης για την ιστορία και τα ήθη στην πλάτη της ανθρώπινης αξιακής ηθικής,η τραγωδία πια γράφεται απο τον Θουκυδίδη και τους επιγόνους του ιστορικούς.
Ο Αισχύλος εφαρμόζει στις Ευμενίδες άλλη υψίστης σημασίας διαλεκτική αρχή.Αντιδρώντας στην αρχή που αργότερα ο Αριστοτέλης στην εποχή των δογματισμών ονόμασε''αρχή της αντιφάσεως'',δηλαδή''ότι Α δεν είναι όχι Α'',ότι είναι σωστό δεν είναι ά-σοφο,όπου η διπλή άρνηση είναι κατάφαση,ο Ηράκλειτος λοιπόν δίδαξε πως μέσα στο σοφό ενυπάρχει το άσοφο,μέσα στη ζωή ο θάνατος,μέσα στα νιάτα το γήρας,μέσα στο ψυχρό το θερμό κι αντίστροφα.
Ετσι και μέσα στην ουσία των Ερινύων υπάρχει εν σπέρματι κι η δυνατότητα των Ευμενίδων και το αντίστροφο.Οι Ερινύες έγιναν και γίνονται συνεχώς Ευμενίδες,διότι μέσα στη ρίζα της υπάρξεως τους συνυπάρχουν κι αντίστροφα πάλι συχνά οι Ευμενίδες επιστρέφουν στην ιστορία ως Ερινύες.
Οι δαίμονες,οι αγκυλώσεις,τ'απωθημένα ένστικτα,οι εφιάλτες,οι μανίες και τόσα άλλα σύνδρομα του ζωώδους στρώματος της υπάρξεως,μέσω της εκλογίκευσης και της ανάδυσης στο φως μπορούν να εξορκιστούν,δηλαδή να μεταποιηθούν σε αγαθό μένος,σε ευμένεια,να διοχετευτούν σε άλλες ορθολογισμένες κι ελεγχόμενες ατραπούς.
Οπως οι Ερινύες του Αισχύλου μετά την ήττα τους απο την ανθρώπινη ορθοφροσύνη δέχονται να μεταποιηθούν σε αγαθές θεότητες της ευγονίας,της λεχωνιάς,της καρποφορίας,της κλιματολογικής ισορροπίας.Στον δε πολιτικό βίο εγγυώνται την αρετή που βρίσκεται ανάμεσα στην Αναρχία και στον Δεσποτισμό.Οποιος δεν σέβεται αυτούς τους θεσμούς κι αυτές τις αρχές,τότε υπάρχει ο φόβος της τιμωρίας που θα τον συγκρατεί να μην αδικεί!
Κ.Γεωργουσόπουλος
Κι ο φόβος των Ερινύων που μετατράπηκαν σε Ευμενίδες,ανταποκρινόμενες στο κάλεσμα της Αθηνάς:-Ησυχάστε,τους ξαναλέει η Αθηνά.Και σας συμβουλεύω ν'αφήσετε ήσυχο τον λαό τούτο και να μην του ανάψετε κανέναν αδερφοκτόνο πόλεμο.Ο λαός τούτος πρέπει να ζει αγαπημένος και μονάχα με ξένους ν'ανοίγει πόλεμο και πάντα νικητής να βγαίνει.[Αθηνά]
-Λυσσάω απ'το κακό μου,να ταπεινωθούμε εμείς και να καταφρονεθούμε τόσο πολύ.Χάνουμε,μάνα μας νύχτα,τις τιμές που είχαμε ως τώρα κι ένα τίποτε είμαστε πια![Ερινύες]
-Για μια ακόμα φορά σας λέω να ηρεμήσετε κι αν θέλετε μείνετε εδώ στον τόπο μας κι οι τιμές δεν θα σας λείψουν.
-Ε,ας σ'ακούσουμε,Αθηνά.Θα μείνουμε απο'δω και πέρα εδώ στην πόλη σου.
Απο τη θεϊκή καπατσοσύνη της Αθηνάς,που υπόσχεται τιμές για αντίβαρο στις τιμές και το ξεβόλεμα που χάνουν οι εκπίπτουσες Ερινύες,ηττώνται οι Ερινύες:Απο καμιά ανθρώπινη ορθοφροσύνη.Αυτή βρίσκεται μελλούμενη-ευχόμενη εν σπέρματι στο ευχολόγιο που δίνουν οι Ερινύες,ξορκίζοντας μανιώδεις δυνάμεις της φύσης και τους εφιάλτες που αυτές φέρουν στα δέντρα του τόπου τούτου μέσω ανέμων ή καυτού λιοπυριού.
Καλούς γαμπρούς για τα κορίτσια κι όχι και καλές νύφες για τ'αγόρια:Αμα τη εμφανίσει,φεμινισμός.Οχι εμφυλίους πολέμους,πόλεμοι μόνο με ξένους:Πόλεως-κράτους εθνικισμός ή τοπικισμός:Ελεγχόμενη ατραπός για τα ένδον της πόλης που όμως εύκολα γίνεται ανεξέλεγκτη όταν βρει έξωθεν αντίπαλο.Οπως και να'χει,η στρατιωτική εκπαίδευση κρατά ζωντανά τα πολεμικά ένστικτα,μέσω του αγαθού μένους που μεταποιεί την πολεμική εκπαίδευση αναμεταξύ ομόγενων οπλιτών και ομόγενων πρακτικών,σε εν δυνάμει αμυντικό ή επιθετικό όργανο κατά όσων απειλήσουν την ασφάλεια της πόλης.Οταν αυτή η ασφάλεια απειληθεί και επέλθει πολεμική διένεξη-κι αφού εξαντληθούν οι ορθολογισμένες διπλωματικές διαπραγματεύσεις-οι πρακτικές θα εμποτιστούν απο τις πολεμικές πρακτικές και τις αντίστοιχες διπλωματικές αποστολές των έτερων πόλεων κρατών:Για ότι είναι σωστό υπάρχει πάντα κάτι καλύτερο-σωστότερο,γι'αυτό επίσης πρακτικό θα ήταν αυτή η διώσμωση να γίνεται και αναμεταξύ ''αγαπημένων'' λαών,ώστε ν'αναδυθούν στην επιφάνεια της δυνητικότητας όλο του το δυναμικό.[κρατώντας βασικά θεμελιακά του χαρακτηριστικά κι απορρίπτοντας ή ανανεώνοντας κάποια υπόλοιπα του που στη βάσανο-ζυγαριά της σύγκρισης-σύγκρουσης ζυγίζουν ελαφρύτερα:Πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί,πάντων δε βασιλεύς,και τους μεν ''θεούς'' έδειξε τους δε ''ανθρώπους'']
Η ύποπτα υπέρμετρη αντιπροσωπευτικά-σχετικιστικά προσδιορισμένη εκ του Γεωργουσόπουλου ερμηνεία του Ηράκλειτου για μια απροσδιόριστη μορφή φύσης,δηλαδή της σοφίας [και τι πιο''σχετικιστικό απο τις ατραπούς της λογικής,της πειθούς και των επιχειρημάτων,του στοχασμού κι ακόμη παραπέρα]που ενυπάρχει ακόμη και στο άσοφο,δεικνύει ότι...όλοι μπορούμε να φτάσουμε στο ολιστικά ανθρωπιστικό ευ κοινωνίζεσθαι.Ελα όμως που...Εις εμοι μύριοι,εαν αρίστος η[Ηράκλειτος]
Αυτό το συλλογικό πρόταγμα,περνά στη βούληση και τη σχετικότητα των ανθρωπίνων κρίσεων,που ομογενοποιούνται σε θεσμούς που ''αυτοδικούν''πε-προ-συμφωνημένα μεν,αλλά μηχανιστικά,κατά κάθε παραβάτη.Κι η ίδια η τιμωρία ενός αποτρόπαιου εγκλήματος σαφώς και χρειάζεται μηχανιστικές καταδίκες και ποινές,μόνο που όλες οι παραβάσεις δεν είναι τόσο κραχτές-πασιφανείς.Με το καλημέρα της εγκατάστασης του αρείου πάγου''παρά τω λαώ''απο την Αθηνά,η ισογνωμία ζητά την τελική-καθοριστική ψήφο της,η οποία δεν έχει τα μάτια της σκεπασμένα...Και πως θα μπορούσε άλλωστε?Τούτον εδώ το φονιά τον καθάρισα απο το φόνο,γιατί είχε έρθει ικέτης στο ναό μου.Και τώρα θα τον υπερασπίσω κιόλας,γιατί εγώ τον έβαλα να σκοτώσει τη μάνα του.
...Ο Δίας μου'πε να δώσω χρησμό στον Ορέστη να σκοτώσει τη μάνα του.[Απόλλωνας]
Μη κοιτάς να τον βγάλεις αθώο![Ερινύες].
Παίρνει τον λόγο τότε η Αθηνά:Είπατε όλοι σας ότι είχατε να πείτε.Το λόγο τώρα έχουν τούτοι εδώ οι άντρες[οι πιο άξιοι απο τον λαό]της Αθήνας που καλέσαμε για δικαστές.
Οι δικαστές γράφουν πάνω σε κεραμίδι τη γνώμη τους και το παραδίνουν σε άλλους,που είχαν οριστεί για το μέτρημα των ψήφων.Καθώς γίνονταν το μέτρημα,τους φωνάζει ο Απόλλωνας:Ε,σεις που μετράτε τους ψήφους!Προσέξτε μη γίνει καμιά αδικία!
Σαν τέλειωσε το μέτρημα,ανακοινώνει ο κήρυκας μεγαλόφωνα το αποτέλεσμα:
Ακούστε όλοι τη γνώμη των δικαστών.Οι μισοί λένε πως είναι ένοχος ο κατηγορούμενος κι οι άλλοι μισοί τον θέλουν αθώο!
Παίρνει στη στιγμή τον λόγο η Αθηνά:Ψηφίζω κι εγώ υπέρ του κατηγορούμενου!Κι έτσι ο Ορέστης αθωώνεται!
Είτε απο σεβάσμιο φόβο,είτε απο οικτήρμων λύπη,η μετάβαση απο το θείον στον άνθρωπο και αυτεπιστρόφως στην Αθηνά,η''μεταφυσική''θεία βούληση των θεών των αρχαίων ελλήνων μεταβολίζει τη σχετικότητα,στα όρια της μεροληψίας,αξιακή ηθική της
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου