Αριστοτέλης:μικροδαπάνες

Εαν γνωρίζουμε τους λόγους για τους οποίους φθείρονται τα πολιτεύματα,γνωρίζουμε και τους λόγους για τους οποίους διατηρούνται,γιατί τα αντίθετα γεννούν τα αντίθετα τους και η φθορά είναι το αντίθετο της διατήρησης.Ετσι λοιπόν,στα πολιτεύματα με το σωστό συνδυασμό στοιχείων,επιβάλλεται περισσότερο απ'οτιδήποτε άλλο να προσέχουν πως να μη γίνονται καθόλου παρανομίες ΚΑΙ ΚΥΡΙΩΣ ΝΑ ΕΜΠΟΔΙΖΟΥΝ ΤΗ ΜΙΚΡΗ ΠΑΡΑΝΟΜΙΑ,γιατί η μικρή παρανομία εισχωρεί στα πολιτεύματα ΑΝΕΠΑΙΣΘΗΤΑ σαν τις μικρές δαπάνες που,όταν επαναλαμβάνονται συχνά,εξανεμίζουν τις περιουσίες.Η δαπάνη βέβαια θεωρείται ασήμαντη,αφού γίνεται τμηματικά.
Ετσι οι επαναλαμβανόμενες μικροδαπάνες οδηγούν σε λογικό σφάλμα,όμοιο με το σφάλμα του σοφίσματος:''Αν το καθένα μέρος είναι μικρό,τότε και το σύνολο είναι μικρό.Αυτό βέβαια είναι σωστό απο μια άποψη,απο μια άλλη όμως όχι,γιατί το όλο και το σύνολο δεν είναι κάτι μικρό,αλλά αποτελούνται απο μικρά μέρη.[Τρόποι προστασίας των πολιτευμάτων:Πολιτικά,βιβλίο 5].

Οι''μικροδαπάνες''-πελατειακές σχέσεις-προνόμια που απο τη στιγμή που δίνονται σε όσους πιέζουν με τη ψήφο τους θα πρέπει να δοθούν και σε όσους υπόλοιπους πιέσουν,ώστε να είναι''όλοι''ευχαριστημένοι[πράγμα που δεν είναι δυνατόν να συμβεί σε καμιά κοινωνία,καθώς πάντα σε κάθε κοινωνία θα υπάρχουν άνθρωποι που τις ''συμβασιοποιημένες οφειλές'' τους προς τη κοινωνία τις εξοφλούν αποκλειστικά και μόνο με τις δικές τους ικανότητες και τον μόχθο τους-κοινώς,δεν καταδέχονται να εκβιάζουν,λόγω αξιοπρέπειας,αυτά που μπορούν να κερδίσουν απο μόνοι τους].Γνωρίζοντας το αυτό οι πολιτικοί,σε ένα σύστημα κοινοβουλευτικής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας,που είναι το κατεξοχήν πολίτευμα συνδυασμού όλων των στοιχείων,θεωρούν ότι οι ψηφοθηρικά κατατμημένες παροχές σε όσους ομαδοποιημένα τις απαιτούν,στο σύνολο τους δεν θα επιφέρουν ζημιογόνες συνέπειες στο υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο που μαζί με τις πάντα φωνασκούντες διαμαρτυρόμενους αποτελεί το όλον.

Ομάδες ανθρώπων που δεν καταδεχονται προνόμια εις βάρος των συμπολιτών τους, δεν είναι μόνο αναγκαστικά όσες καταφέρνουν μόνο με ιδία μέσα να ευημερούν,αλλά και όσες δεν δύνανται περίπου αναγκαστικά λόγω πελατειασμού και κλειστών επαγγελμάτων.

Γι'αυτό το''ανεπαισθήτως'' των μικροδαπανών, γράφει κι ο Φ.Μπαστιά[Νόμος]:
 Οταν ο νόμος κι η ηθική είναι αντίθετοι μεταξύ τους,ο πολίτης εμπρός στη φριχτή επιλογή είτε να χάσει το ηθικό του αισθητήριο,είτε να χάσει το σεβασμό του για το νόμο.
...Ο νόμος μπορεί να πάρει έναν απο τους τρεις αυτούς δρόμους:Οι λίγοι αρπάζουν απ'τους πολλούς-Ολοι αρπάζουν απ'όλους-Κανένας δεν αρπάζει απο κανένα.
...Εαν το ειδικό προνόμιο της κυβερνητικής προστασίας απο κάθε ανταγωνισμό-ή μονοπώληση-δινόταν μόνο σε μια ομάδα,αυτή η πράξη έννομης αρπαγής θα ήταν τόσο εμφανής,ώστε δεν θα μπορούσε να κρατήσει πολύ.Αυτός είναι ο λόγος που βλέπουμε όλες τις προστατευμένες δραστηριότητες να συνδέονται με βάση μια κοινή ιδεολογία.Φτάνουν μέχρι το σημείο του να οργανώνονται έτσι,ώστε να φαίνεται ότι περιλαμβάνουν όλους τους εργαζόμενους.Ενστικτωδώς αντιλαμβάνονται ότι η έννομη αρπαγή αποκρύπτεται,όταν γενικεύεται.

Αλλά το θέμα με την ανεπαίσθητη πελατοκρατια κι ειδικά με τους λαϊκιστές πολιτικούς της μεταπολίτευσης,δεν είναι θέμα αυστηρά "οικονομικό ( ή όπως και με την ιερή αγελάδα των κρατικών δαπανών,η ζημιά σε χρήμα ''φαίνεται'' μετά την προκληθείσα καταστροφή].

Πάρτε παράδειγμα τις φωτιές, υπό το πρίσμα του εμπρησμού από αμέλεια κι όχι της οργανωμένης μαφίας των εμπρησμών για λογαριασμό των λόμπι της " κλιματικής κρίσης": Χρειάζεται τα μίντια κι οι πολιτικές " προστασίες "κάθε φορά που φυσάει παραπάνω,να εκδίδουν χάρτες επικινδυνότητας - η πελατειακή ατιμωρησία κάνει τον κάθε μαλακα που δεν... βλέπει το άστατο των συνθηκών,να κάνει τις εργασίες του με χρήση φωτιάς, μετά να συλληφθεί ( εάν συλληφθεί),να ταιστει δωρεάν για λίγο χρόνο σε κανά Κορυδαλλό και μετά να φτερουγίσει πάλι λεφτερος από βάσανα κι υποχρεώσεις σε εφορίες...

Οίκτος παραδομένος στον φθόνο

Μην το σκέφτεσαι!Είμαι άρρωστος απο συμπόνοια κι είναι γι'αυτό το λόγο που ένα ωραίο πράγμα έφυγε και δεν θα το ξαναδώ ποτέ.Δεν πρέπει να απελευθερωθώ απο εκείνη αλλά απο τη συμπόνοια μου,απ'αυτή την αρρώστια που άλλοτε δεν ήξερα και που εκείνη μου την κόλλησε!

Αυτό το ωραίο πράγμα δεν θα το ξαναδεί ποτέ γιατί είναι κάτι που του φέρνει τύψεις όταν προσωρινώς το αφήνει για να συνεβρεθεί με άλλες γυναίκες.

Κι όταν αποφασίζει απο την Ελβετία να ξαναεπιστρέψει πίσω στην Πράγα όπου επέστρεψε εγκαταλείποντας τον-γιατί ακριβώς δεν ήθελε να του είναι βάρος-η Τερέζα,η λαχτάρα του εξανεμίστηκε,όπως ακριβώς εξανεμιζόταν αντιστρόφως η λαχτάρα του για ερωμένες τη στιγμή που βρισκόταν σε επαφή μαζί τους,σκεπτόμενος τη Τερέζα:Το να ριχτεί στην αγκαλιά της θα του θύμιζε το αίσθημα που δοκίμαζε όταν ριχνόταν στην αγκαλιά των ερωμένων του:
''Πρέπει!'',έλεγε συνέχεια μέσα του ο Τόμας,αλλά σύντομα άρχισε ν'αμφιβάλλει:αλήθεια,έπρεπε?Ναι,θα του ήταν αβάσταχτο να μείνει στη Ζυρίχη και να φαντάζεται την Τερέζα μόνη της στην Πράγα.Πόσο καιρό όμως θα τον είχε βασανίσει η συμπόνοια?Πως θα μπορούσε να το μάθει?Να το εξακριβώσει?
Επιστρέφοντας θα το διαπίστωνε και μάλιστα απο τη πρώτη στιγμή της επανασυνάντησης,με το που άνοιξε η πόρτα του διαμερίσματος της Τερέζας:Η λαχτάρα του να ριχτεί στην αγκαλιά της Τερέζας[αυτή η λαχτάρα που τη δοκίμαζε ακόμα τη στιγμή που μπήκε στο αυτοκίνητο του στη Ζυρίχη]είχε εξανεμιστεί.

Στις λατινογενείς γλώσσες η λέξη συμπόνοια σημαίνει ότι δεν μπορεί κανείς ν'αντιμετωπίζει με κρύα καρδιά τον πόνο του πλησίον:Τρέφει κανείς συμπόνοια για κάποιον που πάσχει.

Πόσω μάλλον όταν αυτόν τον πόνο του τον προκαλείς εσύ ο ίδιος[ή τον προκαλεί το ίδιο το θύμα στον εαυτό του,ανεχόμενο τον''θύτη''?].Απο τη κατάσταση όπου ο άλλος πάσχει χωρίς δική σου συμμετοχή κι ευθύνη κι εσύ ανένοχα τον οικτίρεις,στη αμεσοσυμμετοχική  κατάσταση όπου λυπάσαι αυτόν που υποφέρει''εξαιτίας σου''κι άρα ετσιθελικά εξαναγκάζεσαι να προστρέξεις στη δυστυχία του, χαμηλώνοντας έτσι ώστε να ενσυναισθανθείς τον πόνο του.
Η Τερέζα τρώει το κέρατο απο τον Τόμας και εξ'αυτού δυστυχεί:Η δυστυχία γυρίζει αυτεπίστροφα στον υπαίτιο Τόμας και τον κάνει να νιώθει τον εαυτό του παρακατιανό.Ζει μαζί της μόνο τη δυστυχία''της''και κανένα άλλο συναίσθημα.

Οποιος δεν έχει το διαβολικό χάρισμα της συμπόνοιας[συναισθήματος]δεν μπορεί παρά να καταδικάσει εν ψυχρώ τη συμπεριφορά της Τερεζας,γιατί η ιδιωτική ζωή του άλλου είναι ιερή και δεν του ανοίγει κανείς τα συρτάρια όπου τακτοποιεί την προσωπική του αλληλογραφία.Καθώς όμως η συμπόνοια είχε γίνει το πεπρωμένο[ή η κατάρα]του Τόμας,του φαινόταν ότι ήταν εκείνος που βρισκόταν μπροστά στο συρτάρι του γραφείου του και δεν κατάφερνε να ξεκολλήσει τα μάτια απο τις φράσεις που είχε χαράξει το χέρι της Σαμπίνας.

Τόσο πολύ είχε έρθει στη θέση της,που φαντασιωνόταν ότι ήταν εκείνος που ψαχούλευε το συρτάρι του,δηλαδή τον ίδιο του τον εαυτό:Δεν πρέπει ν'απελευθερωθώ απο εκείνη αλλά απο τη συμπόνοια μου...
Η Τερέζα είναι αυτό που είναι,ο Τόμας είναι αυτό που είναι συμπλεκόμενος μαζί της?Πετώντας στον κάλαθο των αχρήστων τη συμπόνοια του επανέρχεται στη γνώριμη τροχιά του εαυτού του.
Βρίσκονταν ήδη στη Ζυρίχη έξι μήνες όταν βρήκε πάνω στο τραπέζι ένα γράμμα,κάποιο βράδυ που γύρισε αργά.Του ανάγγειλε ότι είχε γυρίσει στη Πράγα.Ηξερε ότι εδώ όφειλε να είναι ένα στήριγμα για τον Τόμας κι ήξερε επίσης ότι ήταν ανίκανη γι'αυτό.Είχε φανταστεί ότι μετά απο αυτά που είχε ζήσει τις ημέρες της εισβολής δεν θα ήταν πια κακιά[*κακιά σύμφωνα με τα μέτρα του Τόμας:να μην αντιδρά στο κέρατο],θα ενηλικιωνόταν,θα γινόταν λογική,γενναία,αλλά είχε υπερεκτιμήσει τον εαυτό της.Ηταν ένα βάρος για εκείνον κι αυτό ήταν ακριβώς που δεν ηθελε[ήταν ένα βάρος πρωτίστως για εκείνη να τον ανέχεται,κι αυτό ήταν που δεν ήθελε για τον εαυτό της:Κι η Τερέζα λοιπόν στη γνώριμη τροχιά του εαυτού της]

Νιτσε...[πως αυτό που απαιτώ απο τον εαυτό μου ο οποίος αντέχει και τις συνέπειες που επιφέρει,δεν θα το απαιτήσω εξίσου με τους ίδιους όρους απο τον πλησίον?Ο Τόμας θα δεχόταν το κέρατο απο τη Τερέζα?Η εργένικη ζωή του και οι ερωτικές φιλίες-όχι σχέσεις-δεν έπρεπε να σημαίνουν ότι αποδέχεται και για τη Τερέζα αυτή τη συνθήκη?Αυτός μπορεί να την αποδέχεται,εκείνη όμως...]

Δεν είναι βαρύ παρά αυτό που είναι αναγκαίο,δεν έχει αξία παρά μόνον ότι βαραίνει.
Τι πιο αναγκαίο απ'αυτό που είσαι?Υπάρχει μεγαλύτερη αξία-κι ίσως η πιο...ελαφράδα-απο το να πραγματώνεις το είναι σου,ακολουθώντας αυτό που έχεις επιταχθεί να είσαι?Αυτό που σου είναι αναγκαίο σε βαραίνει?
Η ιδέα ότι δεν μπορούσε να κάνει τίποτε απολύτως,τον έφερνε σε μια κατάσταση παραλυσίας,αλλά ταυτόχρονα αυτή η ιδέα τον καθησύχαζε κιόλας.
Δεν μπορείς να πράξεις διαφορετικά κι αυτό ''παραλύει''αυτό που δεν είσαι γεννημένος/μαθημένος να πράττεις.Αυτό απο μόνο του-και καθόλου αντιφατικά μέσα σε μια κατάσταση αναγκαίου κακού που ξεπροβάλλει ταυτοχρόνως σαν συνέπεια του το εξυγιαντικό καλό άλλοθι-θα έπρεπε να σε καθησυχάζει.Ομως...
Η Τερέζα κι η Σαμπίνα αντιπροσώπευαν τους δυο πόλους της ζωής του,πόλους απομακρυσμένους,ασυμβίβαστους,αλλά ωραίους και τους δυο.[*αντανακλά η μετεώριση μεταξύ δυο γυναικών κι ότι αυτό που''είσαι'',δεν είναι συμπαγώς ομοιογενές...]
Οταν μετεωρίζεσαι ανάμεσα σε δυο πόλους,η βαριά ζυγισμένη απόφαση για το προς τα που θα κλίνεις,κουβαλά συνδετικά και δυο διαφορετικά πεπρωμένα,το καθένα απο τα οποία είναι συνδεδεμένο με τη δική του βαρύτητα και την ανάλογη ανταποδοτική αξία του.Η ανάγκη κουμπώνει βαθιά ενωμένη σε αυτό το σχήμα μόνο εαν η επιλογή του ενός πόλου δεν σημαίνει αυτόματα την απόρριψη/εξαφάνιση σαν προοπτική του άλλου πόλου-η ελαφράδα.
Αναπόφευκτα σε βαραίνει υπέρογκα ο πόλος που η διαλογή του σε παρακινεί απαραιτήτως να του αφιερωθείς αποκλειστικά:Χάνοντας τη μετεώριση έχεις πράγματι να κάνεις με ένα μοναδικό πεπρωμένο.
[Δεν έχει βάρος παρά μόνο ότι διχοτομεί-διακλαδίζει,δεν είναι ελαφρύ παρά μόνο ότι διατηρεί το αναγκαίο,
έχει αξία μόνο αυτό που βαραίνει δυσανάλογα.]
Και σε όλο αυτό το κάδρο,που είναι η μοιραιότητα των συμπτώσεων που συνυφαίνουν ότι αποκαλούμε τύχη?

Υπήρχαν πέντε ξενοδοχεία στη πόλη,αλλά ο Τόμας είχε κατά τύχη πάει σ'εκείνο όπου εργαζόταν η Τερέζα.Κατά τύχη είχε ένα λεπτό καιρό πριν φύγει το τρένο κι είχε πάει να καθίσει στο εστιατόριο.Η Τερέζα ήταν κατά τύχη της υπηρεσίας και σερβίριζε κατά τύχη στο τραπέζι του Τόμας.Είχε χρειαστεί λοιπόν μια σειρά απο κατά τύχη για να σπρώξουν τον Τόμας προς την Τερέζα,λες κι αν περνούσε απο το δικό του χέρι,τίποτα δεν θα τον είχε οδηγήσει κοντά της.
Είχε επιστρέψει στη Βοημία εξαιτίας της.Μια τόσο μοιραία απόφαση ξεκινούσε απο έναν έρωτα τόσο συμπτωματικό...
Σ'ένα σύμπαν πιθανοτήτων που δομούνται και απο αλληλοδιαδεχόμενες συμπτώσεις,οι πόλοι εμπλουτίζονται,τα''πεπρωμένα''διακλαδίζονται χαοτικά:Πως μπορεί,όταν επαφίεται και σ'ένα τέτοιο σύμπαν τυχαιοτήτων,να πραγματωθεί σε ότι είναι το είναι?Και πόσο είναι θεμελιακά αποτελούμενο απο μονοδιάστατα συνεκτικά στοιχεία?Οσο σφιχτότερη η συνοχή,τόσο περισσότερο αυτή δοκιμάζεται απο τα καπρίτσια της τύχης,αλλά ίσως και τα προσπερνά ευκολότερα,εφόσον η συνοχή είναι ταγμένη να ''φτιάχνει αυτή τη τύχη της''διασταυρούμενη  στα περιτείχιστα μονοπάτια όπου τα όμοια αποκλείουν τα ανόμοια τους,κι αν τύχει και παρεισφρύσει κάτι αλλότριο,δεν του επιτρέπουν απο θραύσμα να γίνει ρωγμή.
Οπότε,μοιάζει να είναι ο Τόμας[κι όχι η μονογαμική-πιστή Τερέζα],που εαν περνούσε απο το δικό του χέρι,δεν θα έβαζε στη ζωή του τη Τερέζα:Το συνεκτικό του στοιχείο είναι η πολυγαμία,και μέσα σε αυτό το πλαίσιο κάλλιστα,και χωρίς καμιά σειρά απο''κατά τύχη'',θα μπορούσε δυνητικά να γνωρίσει και άλλες Τερέζες.Δομική η αντίφαση της συνεκτικότητας του:Μέσα στην αέναη αναζήτηση για καινούριες ερωτικές σχέσεις ελλοχεύουν στα εκ των έσω αυτής της αναζήτησης ερεθίσματα-πιθανότητες που διευρύνουν-εξοκείλουν τη σύνθεση της συνοχής σου[αυξάνονται οι πιθανότητες να γνωρίσεις κι άλλες μοιραίες Τερέζες όσο περισσότερο συγχρωτίζεσαι με επιπλέον γυναίκες]
Συνειδητά ή ασυνείδητα?Το βάρος ταιριάζει στο συνειδητό και το ελαφρύ στο ασυνείδητο?Πάντως ο Τόμας έδωσε τα ηνία στα καπρίτσια του''κατά τύχη''ασυνειδήτως,διαπιστώνοντας το μετέπειτα,όταν η Τερέζα-ανάμεσα σε μερικές άλλες άσχετες κουβέντες-μιλώντας για κάποιον φίλο του,είχε πει:Αν δεν σε είχα συναντήσει,θα τον είχα σίγουρα ερωτευθεί.
Στην πραγματικότητα είχε ξαφνικά συνειδητοποιήσει ότι ήταν θέμα τύχης που η Τερέζα είχε ερωτευθεί εκείνον κι όχι τον φίλο του.Οτι έξω από τον πραγματοποιημένο έρωτα της,υπήρχε στο βασίλειο των πιθανοτήτων ένας άπειρος αριθμός απραγματοποίητων ερώτων για άλλους άντρες.
Εκτός του Τόμας,υπήρχε ένας άπειρος αριθμός αντρών για την Τερέζα που κάποιος απ'αυτούς θα μπορούσε να ταιριάξει στα χνώτα της.Αντί όμως ο Τόμας να σκεφτεί ότι είναι αυτός που περιορίζει τον ανοιχτό ορίζοντα της Τερέζας[κι όχι η Τερεζα αυτόν-καθότι η σχέση αυτή δεν περιορίζει τη πολυγαμία του],σκέφτεται ότι η ''Τερέζα'' είναι αυτή που τον περιόρισε μοιραία διά συμπτώσεων:Η Τερέζα βέβαια τον απάλλαξε εγκαταλείποντας τον στη Ζυρίχη και ήταν αυτός που πήρε το δρόμο της επιστροφής προς τη πόρτα που απαλλακτικά του έκλεισε η Τερέζα.Και γι'αυτό όμως μπορεί να βρεθεί ένα άλλοθι,ειδικά απο τη στιγμή που το εμφορούμενο δίνει τα ηνία στο τυχαίο:
Μήπως κι ένα γεγονός δεν είναι τόσο πιο σπουδαίο και φορτωμένο σημασία,όσο εξαρτάται απο ένα μεγαλύτερο αριθμό τυχαίων περιστατικών?
Μόνο το τυχαίο μπορεί να ερμηνευθεί ως μήνυμα.Αυτό που συμβαίνει απο ανάγκη,αυτό που είναι αναμενόμενο και που καθημερινά επαναλαμβάνεται δεν είναι παρά κάτι βουβό.Μόνο το τυχαίο μιλάει.
Κι όταν το τυχαίο γίνει μοιραιότητα,η ελαφράδα του βαραίνει.Κι αυτό είναι θετικό ή αρνητικό?
Πως ήταν δυνατόν την ίδια στιγμή που έτρεχε να σερβίρει ένα κονιάκ σ'αυτόν τον άγνωστο που της άρεσε,να είχε ακούσει Μπετόβεν?Το τυχαίο είναι που κάνει τέτοια μάγια,όχι το αναγκαίο.Για να είναι ένας έρωτας αξέχαστος πρέπει τα τυχαία να συναντιώνται σ'αυτόν απ'την πρώτη στιγμή
Εαν συναντιούνται σ'ένα τέτοιον έρωτα απο τη πρώτη στιγμή,δεν σημαίνει άραγε ότι ενυπάρχουν εκ των προτέρων αυτής της τυχαίας στιγμής-κι άρα μάλλον της κάθε τυχαίας στιγμής-,βασικές θεμελιακές συνιστώσες των οποίων το ταίριασμα''αλληλόμοιων''χαρακτηριστικών τα κάνει μοναδικά,σημαδιακά κι αξέχαστα?[και που χρειάζονται''ανοίκεια''έναντι του εαυτού τους χαρακτηριστικά απο κάποιον ή κάτι άλλο,ώστε  να έρθουν στην επιφάνεια?]
Ενα νεαρό κορίτσι που πρέπει,αντί να''εξυψωθεί''να σερβίρει μπίρα σε μεθύστακες και να περνάει τις κυριακές βάζοντας μπουγάδα στα άπλυτα των αδελφών του,συγκεντρώνει μέσα του ένα τεράστιο απόθεμα ζωτικότητας,αδιανόητο για ανθρώπους που πηγαίνουν στο πανεπιστήμιο και χασμουριούνται μπροστά στα συγγράμματα.Η Τερέζα είχε διαβάσει περισσότερα απ'αυτούς,αλλά ποτέ δεν το είχε συνειδητοποιήσει.
...Ολη η όρεξη της για ζωή κρεμόταν απο μια κλωστή:τη φωνή του Τόμας,που είχε βγάλει στην επιφάνεια την ψυχή που ταπεινά κρυβόταν μέσα στα σπλάχνα της Τερέζας

Αυτή η εμπλούτιση του εαυτού εξυψώνει,αποκαλύπτει κάτι για εμάς που δεν το ξέραμε ή απλά το υποψιαζόμασταν χωρίς ποτέ όμως να βρεθεί στο διάβα μας το έναυσμα-εαν υποτεθεί ότι χρειάζεται κάτι εξωτερικό κι όχι εσώτερο για ν'αναβαπτιστούμε.Παραμονεύει όμως κι ο ίλιγγος,ο φόβος μη πέσεις,όταν αναμειγνύεται ο ένας με τον άλλο προς χάρη και των δυο...
Είχαν κατασκευάσει μια κόλαση ο ένας για τον άλλον,ακόμα κι αν αγαπιόνταν.Ηταν αλήθεια ότι αγαπιόνταν,κι αυτό ήταν η απόδειξη του ότι το λάθος δεν ήταν δικό τους,αλλά του ασυμβίβαστου που υπήρχε μεταξύ τους γιατί εκείνος ήταν δυνατός κι εκείνη ήταν αδύναμη.
Αλλά ακριβώς ο αδύναμος ήταν που έπρεπε να μάθει να είναι δυνατός και να φεύγει όταν ο δυνατός ήταν πάρα πολύ αδύναμος για να μπορεί να προσβάλλει τον αδύναμο.
Σ'ένα τέτοιο σύμπαν τυχαιοτήτων,πως μπορεί όσο το δυνατόν απρόσκοπτα να πραγματωθεί αυτό που είμαστε,ήταν παραπάνω η ερώτηση βάσει των κατά σειρά τυχαιοτήτων που έφεραν τον έναν κοντά στον άλλον.Εδώ όμως τώρα-και με αφορμή μια ακόμη απιστία του Τόμας στο νέο τους περιβάλλον στη Ζυρίχη-η Τερέζα,κι όχι ο Τόμας που συνταράχθηκε απο την αποκάλυψη τόσων τυχαιοτήτων,βλέπει στο ασυμβίβαστο των είναι τους το λάθος:Οχι στη τύχη στην οποία ευκόλως θα μπορούσε να ετυμηγορηθεί η κατηγορία.Η αδύναμη Τερέζα θα μπορούσε εξαρχής,στις πρώτες του απιστίες,να τον απομακρύνει.Και απομακρύνθηκε απ'αυτόν επιστρέφοντας στην Πράγα μόνη της με τον Τόμας να γυρίζει πίσω εξαιτίας της
Εξαιτίας της είχε αλλάξει μοίρα.Τώρα,δεν ήταν πια εκείνος που ήταν υπεύθυνος γι'αυτήν,απο εδώ κι εμπρός εκείνη ήταν υπεύθυνη για εκείνον.Αυτή η ευθύνη της φαινόταν ότι ξεπερνούσε τις δυνάμεις της.
Η κυριαρχία προϋποθέτει πολλά κιλά δύναμης...
Τόμας,δεν αντέχω άλλο.Ξέρω πως δεν έχω το δικαίωμα να παραπονιέμαι.Απο τότε που εξαιτίας μου γύρισες στην Πράγα,απαγόρευσα στον εαυτό μου να ζηλεύει.Δεν θέλω να ζηλεύω,αλλά δεν μπορώ.Δεν έχω τη δύναμη.Σε παρακαλώ,βοήθησε με!

Το πιο βαρύ φορτίο μας συνθλίβει,μας κάνει να λυγίζουμε κάτω απ'αυτό,μας πιέζει στο έδαφος.Αλλά στην ερωτική ποίηση όλων των αιώνων,η γυναίκα επιθυμεί να δεχτεί το φορτίο του αντρικού κορμιού.Το πιο βαρύ φορτίο είναι λοιπόν ταυτόχρονα και η εικόνα της πιο έντονης ζωικής ολοκλήρωσης.Οσο πιο βαρύ είναι το φορτίο,όσο κοντινή στη γη είναι η ζωή μας,τόσο είναι πιο αληθινή και πιο πραγματική.
Σ'αντιστάθμισμα,η ολική απουσία του φορτίου κάνει το ανθρώπινο όν να γίνεται πιο ελαφρύ απ'τον άνεμο,να πετάει,ν'απομακρύνεται απ'τη γη,απ'το γήινο είναι,να μην είναι παρά μόνο κατά το ήμισυ αληθινό και οι κινήσεις του να είναι εξίσου ελεύθερες όσο και χωρίς σημασία.
Λοιπόν,τι να διαλέξει κανείς?Το βάρος ή την ελαφρότητα?Τι είναι θετικό,το βάρος ή η ελαφρότητα?Ο Παρμενίδης απαντούσε:το ελαφρύ είναι θετικό,το βαρύ είναι αρνητικό.
...Η εσωτερική προστακτική είναι πιο δυνατή...Το να είσαι χειρούργος[Τόμας],σημαίνει ν'ανοίγεις την επιφάνεια των πραγμάτων και να κοιτάζεις αυτό που κρύβεται μέσα.Ηταν αυτή ίσως η επιθυμία που παρακίνησε τον Τόμας να πάει να δει τι υπήρχε απο την άλλη πλευρά,πέραν του ''πρέπει''.Με άλλα λόγια:τι απομένει απ'τη ζωή,όταν ο άνθρωπος έχει απαλλαγεί απ'όλα όσα μέχρι εδώ θεωρούσε αποστολή του.
Η άλλη πλευρά για τον Τόμας είναι η μετεγκατάσταση με την Τερέζα σε μια επαρχία μετά την επιστροφή του στη Πράγα κι η επαγγελματική του ενασχόληση ως απλός καθαριστής τζαμιών.
Η άλλη πλευρά για την Τερέζα,είναι το να μη ζηλεύει-όχι γιατί δεν θέλει-αλλά γιατί επιστρέφοντας σ'αυτήν ο Τόμας νιώθει η ίδια το βάρος της ευθύνης για τις επιλογές του Τόμας:Η ''ελαφρότητα''του να μην είναι η Τερέζα κατά ολοκληρίαν σε αληθινή αντιστοιχία με αυτό που είναι-κι άρα που μπορεί-δεν επιφέρει ελευθερία στις κινήσεις της,κι ούτε,ακόμη χειρότερα,λαμβάνει ασήμαντα και χωρίς συνακόλουθες συνέπειες την ελαφρότητα της απαλλαγής απο την εσώτερη προστακτική της.
Η αντίφαση βαρύ-ελαφρύ είναι η πιο μυστηριώδης κι η πιο διφορούμενη απ'όλες τις αντιφάσεις.
Οπως ακριβώς αντιφάσκουν μεταξύ τους οι ποικιλόχρωμες ανθρώπινες υπάρξεις διαφορετικών αποχρώσεων και διαβαθμίσεων.Την ίδια ανάλαφρη απαλλαγή απο το επάγγελμα του χειρούργου που ανακάλυψε ο Τόμας ακολουθώντας την εργασία του καθαριστή τζαμιών,ανάλαφρη με την έννοια ότι οι σκοτούρες της εργασίας τελειώναν με τη λήξη της εργασίας,χωρίς να τις κουβαλά στο σπίτι -όπως στην ιατρική-,την ίδια απαλλαγή βρήκε απο τις μη δεσμευτικές σχέσεις του με το γυναικείο φύλλο στη σχέση του με τη Τερέζα.Οπότε ισχύει το:Δεν μπορεί κανείς ποτέ να ξέρει αυτό που πρέπει να θέλει,γιατί έχουμε μόνο μια ζωή και δεν μπορούμε ούτε να τη συγκρίνουμε με προηγούμενες ζωές?Δεν υπάρχει κανένας τρόπος για να εξακριβωθεί ποιά απόφαση είναι καλή γιατί δεν υπάρχει κανένα μέτρο σύγκρισης?Το να μη μπορείς να ζήσεις παρά μόνο μια ζωή,είναι σα να μη τη ζεις καθόλου?
Η υποταγή θέλει πολλά κιλά δύναμης,με τη προϋπόθεση ότι είσαι αρκετά δυνατός ώστε πάντοτε να μην έχεις την ανάγκη προσκόλλησης κι εξάρτησης.
Η περιπέτεια του Τόμας με την Τερέζα είχε αρχίσει εκεί ακριβώς όπου τελείωναν οι περιπέτειες του με τις άλλες γυναίκες.Παιζόταν στην άλλη μεριά της προστακτικής που τον ωθούσε στην κατάκτηση των γυναικών.Στην Τερέζα δεν έψαχνε ν'αποκαλύψει τίποτα.Την είχε βρει ακάλυπτη.

Κι η αλληλοϋποταγή,σαν το τανγκό,θέλει δυο:Φαντάζεται ότι ζει σ'ένα κόσμο ιδανικό με τη γυναίκα του ονείρου του.Και να που η Τερέζα περνάεικάτω απ'τα ανοιχτά παράθυρα.Είναι μόνη,σταματάει στο πεζοδρόμιο και του στέλνει απο μακριά ένα βλέμμα απέραντα θλιμμένο.Κι αυτός δεν μπορεί  να υποφέρει τούτο το βλέμμα.Ακόμα μια φορά,νιώθει μέσα στην ίδια του την καρδιά τον πόνο της Τερέζας!Ακόμα μια φορά γίνεται λεία της συμπόνοιας

Σκεφτόταν  ότι σ'ολόκληρη τη ζωή της είχε κάνει κατάχρηση της ίδιας της αδυναμίας της εναντίον του Τόμας.Ολοι έχουμε την τάση να βλέπουμε έναν ένοχο στη δύναμη,κι ένα αθώο θύμα στην αδυναμία.Τώρα,όμως,η Τερέζα το συνειδητοποιούσε:στη περίπτωση τους ήταν το αντίθετο!Η αδυναμία της Τερέζας ήταν μια αδυναμία επιθετική που τον υποχρέωνε κάθε φορά να συνθηκολογεί,ως τη στιγμή που είχε πάψει πια να είναι δυνατός κι είχε μεταμορφωθεί σ'ένα λαγό στην αγκαλιά της.

-Τερέζα,δεν έχεις καταλάβει ότι είμαι ευτυχισμένος εδώ?
-Η αποστολή σου ήταν να εγχειρίζεις!
-Η αποστολή,Τερέζα,είναι μια ηλίθια λέξη.Δεν έχω αποστολή.Κανένας δεν έχει αποστολή.Κι είναι μια τεράστια ανακούφιση να διαπιστώνει κανείς πως είναι ελεύθερος,πως δεν έχει αποστολή.
ή αλλιώς:πως δεν έχει τη δυνατότητα της επιλογής μόνο μεταξύ αυτού που είναι-και το αντίστοιχο βαρος που φέρει η ευθύνη που ανάγεται στο να μην κάνεις αυτό που δεν σου πρέπει.Απέναντι όμως στην''ανελευθερία''της επιλογής του να πραγματώνεις αβίαστα αυτό που είσαι,η ''ελευθερία'' του να το αποφεύγεις μη μπορώντας να σηκώσεις το φορτίο:Και πάλι αυτή η απόδραση ετεροκαθορίζεται απο αυτό που μπορείς αλλά δεν το θέλεις.
Οτι μπορείς ν'αναπαράγεις μπορείς θεληματικά και να το αρνηθείς.Εαν είναι έτσι,κι αυτό που δεν μπορείς πως αποτολμάς να το αρνηθείς,βάζοντας το στην ίδια ζυγαριά?Μάλλον λέγοντας,όπως ο Σαρτρ:Μόνο ο άνθρωπος μπορεί να μην είναι αυτό που είναι...

Παρμενίδης[Περί φύσεως]:Το ίδιο καθώς μένει στον εαυτό του στον
εαυτό του βρίσκεται
...υπάρχει δε χωρίς στερήσεις,διαφορετικά θα ήθελε τα πάντα

Ο στραβός γυαλός στραβά αρμενίζεται

Αρτι αφιχθείς στο υπουργείο παιδείας κι αμέσως μετά τον σάλο που προκάλεσε η επιβολή ΦΠΑ στην ιδιωτική εκπαίδευση-και κυρίως η απολογητική δικαιολόγηση αυτού του μέτρου με όρους πενταροδεκάρων εκ μέρους του υπουργού Ν.Φίλη-ο υπουργός επιχειρεί να παίξει εκτός έδρας δίνοτας συνέντευξη σε κεντροδεξιά εφημερίδα.Το σύστημα που επιλέγει να παίξει?Η πάγκοινη αριστερή ρητορική που αρνείται με πείσμα να δεχτεί ότι η πλήρης απαξίωση οποιουδήποτε δημόσιου αγαθού εν ελλάδι είναι το βούτυρο στο ψωμί που έχουν στρώσει οι αριστεροί και δεξιοί κρατιστές και ουχί νεοφιλελεύθεροι:Τα έχουν κάνει τόσο σκατά δηλαδή,που οτιδήποτε ιδιωτικό μοιάζει-και είναι-πιο αποτελεσματικό,οργανωμένο και με καλύτερη διαχείριση των πόρων που ζητά απο τους καταναλωτές του,τόσο καλύτερα ώστε η σχέση κόστους-οφέλους να έχει σαν αποτέλεσμα τον ακριβώς αντίθετο κοινό τόπο απ'αυτόν τον οποίο ξορκίζουν επί δεκαετίες πολιτικοί,συνδικαλιστές,δημοσιογράφοι και φυσικά μεγάλο μέρος του λαού:Κοινωνικοποίηση μεγαλύτερου κόστους σε όλους που πληρώνουν μη ανταποδοτικούς φόρους,καθότι εισπράττουν κακές υπηρεσίες και ιδιωτικοποίηση του όποιου οφέλους αυτών των υπηρεσιών,κυρίως,για τη μεριά όσων εργάζονται σε αυτές τις δημόσιες υπηρεσίες.

''Πολλοί γονείς ανησυχούν για τη κατάσταση που θ'αντιμετωπίσει το παιδί στο δημόσιο σχολείο.Με δεδομένα τα προβλήματα,η νεοφιλελεύθερη ρητορική απαξιώνει εκ προοιμίου κάθε τι το δημόσιο και υπεραξιολογεί κάθε τι το ιδιωτικό'',είναι η απάντηση του υπουργού στην προφανέστατη διαπίστωση-ερώτηση του δημοσιογράφου σχετικά με τη ποιότητα της εκπαίδευσης που προσφέρει το δημόσιο σχολείο,στέλνοντας πολλούς γονείς ακόμη και στην  πρωτοβάθμια ιδιωτική εκπαίδευση.Σε όρους ανταγωνισμού ελεύθερης αγοράς-κι άρα αναπόφευκτης συνύπαρξης του δημόσιου και του ιδιωτικού στους τομείς της υγείας και της παιδείας,η σύγκριση του καθενός τομέα γίνεται με βάση τον απέναντι:Ποτέ εκ προοιμίου,πάντα εκ των υστέρων κι εκ του παραγόμενου αποτελέσματος.

Και φυσικά,ακριβώς γιατί γνωρίζει καλά ο υπουργός αυτό που με κανένα τρόπο δεν μπορεί να κρυφτεί απο τη θέαση της κοινής-δημόσια θέας,στο...προοίμιο-έναρξη της συνέντευξης του[όπως και στις απανταχού δηλώσεις και τοποθετήσεις του,όπως αρμόζει στον κάθε υπερασπιστή του τομέα του τομεάρχη]προτρέπει τους γονείς:''Ας εμπιστευτούμε το δημόσιο σχολείο''.

Κάτι σαν καλλιέργηση πίστης σε αυτό,ή σαν να είναι θέμα προκατάληψης που μια αλλαγή ψυχολογίας απέναντι σε αυτό κι ένα σάλπισμα,αυτόματα θα το αναβαθμίσει όχι μόνο στα λόγια αλλά και στην πράξη.

Οσο για τον ΦΠΑ στην ιδιωτική εκπαίδευση?''Οποιος δεν μπορεί να τον πληρώσει,να στείλει το παιδί του στο δημόσιο σχολείο και να πιέσει την πολιτεία να το βελτιώσει''.

Κοινωνικοποίηση του κόστους κι επιμερισμός του σε αυτούς που δεν μπορούν να πληρώσουν ούτε καν τα δίδακτρα-χωρίς τον ΦΠΑ-ιδιωτικής εκπαίδευσης κι απαλλαγή του κράτους απο το όφελος που του προσκομίζει-εξαιτίας της δικής του αναποτελεσματικότητας-η ιδιωτική εκπαίδευση.Πρώτα στείλτε τα παιδιά στο δημόσιο σχολείο,αυξήστε επιπλέον την δυσαναλογία δασκάλων/μαθητών και μέσω αυτής της πίεσης η πολιτεία θα πιεστεί να κάνει αυτό που δεν μπορεί να κάνει επί χρόνια αν και την αβαντάρουν φροντιστήρια,κέντρα ξένων γλωσσών και ιδιωτικά σχολεία.

Κι αυτά τα περίφημα κενά στα σχολεία,η μη επαρκή κρατική χρηματοδότηση,είναι θέμα''νεοφιλελεύθερης''οπτικής που θέλει το ελάχιστο κράτος,ή το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα με τη σωστή αξιοποίηση του ήδη υπάρχοντος δυναμικού που υπηρετεί ένα δημόσιο αγαθό,με κριτήρια ιδιωτικής οικονομίας?Μάλλον αυτής της οπτικής είναι πλέον κι ο υπουργός,κι ας αταβίζει-λόγω μακραίωνης συνήθειας-για...νεοφιλελεύθερη κρίση σε ότι αφορά και τα πανεπιστήμια και τον νόμο σχετικά με αυτά του...1982:Δεν πιστεύω ότι η λύση στα προβλήματα των ΑΕΙ,σε συνθήκες κρίσης της...νεοφιλελεύθερης οπτικής για το πανεπιστήμιο,μπορεί να βρεθεί με αναβίωση του νόμου του 1982.Υπάρχουν νέες πραγματικότητες στην παραγωγή γνώσης.

Οπως και ''νέες''πραγματικότητες στο πως βρίσκονται οι πόροι,όπως και διαπιστωμένοι φαύλοι κύκλοι στη συνδιοίκηση των ΑΕΙ απο διδάσκοντες και διδασκόμενους.

Οσο για τις ελλείψεις δασκάλων στη πρωτοβάθμια εκπαίδευση?Ο υπουργός-και ουχί νεοφιλελεύθερος-φροντίζει απο...μόνος του να τονίσει την...απαξία της δημόσιας εκπαίδευσης και της μη χρηστής διαχείρισης και των ανθρώπινων πόρων της,τονίζοντας επιπλέον ότι χωρίς...ευρωπαϊκούς πόρους[άρα μη ελληνικές κρατικοεπιχορηγήσεις],δουλειά δεν γίνεται,αλλά κι αυτοί οι πόροι απο μόνοι τους χωρίς...ορθή αξιοποίηση,σπαταλιούνται αενάως άσφαιροι:

''Βεβαίως χρειάζεται ν'αξιοποιηθούν οι ευρωπαϊκοί πόροι.Φέτος η έναρξη της χρονιάς,όπως κάθε χρόνο,[όπως...ανέκαθεν απαξιούσε τον εαυτό της η δημόσια εκπαίδευση-χωρίς να της φταίει καμιά ιδιωτική]ήταν κακή,αλλά τώρα η κατάσταση έχει εξομαλυνθεί.Αρκετά κενά οφείλονται[αρκετά?δηλαδή τα...περισσότερα,η πλειοψηφία τους?]στη κακή διαχείριση του προσωπικού.Στην Αττική υπάρχουν πλεονάσματα μιας ειδικότητας στα σχολεία μιας διεύθυνσης εκπαίδευσης κι ελλείμματα της ίδιας ειδικότητας σε σχολεία γειτονικής διεύθυνσης.Υπάρχουν περί τις 120 ειδικότητες,που κατακερματίζουν το προσωπικό.

Επίσης,θα βάλουμε τέλος στα ολιγομελή τμήματα μαθητών,ιδίως στην επαγγελματική εκπαίδευση,όπου οι μαθητές σε κάθε τμήμα πρέπει να είναι τουλάχιστον...επτά''.[για το...ιδιωτικό όφελος λιγότερων απο...εφτά οικογενειών,το κόστος αυτού του οφέλους μειοψηφιών επιμεριζόταν σε όλη τη κοινωνία-κοινωνικοποίηση του κόστους].

Με τέτοιες δημόσιες πρακτικές,αυτονόητη η υπεραξία των αντίθετων πρακτικών:Δεν φταίει ο όποιος ανταγωνισμός για την ανάδυση στην επιφάνεια της δικής σου απαξίας.Συνηθέστερα,όταν παίζεις μονοπωλιακά μόνος σου,-με την έννοια του ενός και χρόνια στάσιμου τρόπου λειτουργίας-,υπεραξιολογείς αυτό το παίξιμο ελλείψει αντιπάλου,ή ακόμη κι αν αντιλαμβάνεσαι τις όποιες ατέλειες του,η πολύχρονη συνήθεια σε εθίζει στο να της θεωρείς φυσιολογικές-κι άρα αναπόφευκτες.

www.kathimerini.grhttp://www.kathimerini.gr/836265/article/proswpa/geyma-me-thn-k/n-filhs-anamorfwsh-kai-meiwsh-ths-didakteas-sxolikhs-ylhs

Απολιτίκ-η αποστειρωμένη απ'τους νόμους της αγοράς-πολιτική

''Το ιστορικό τέλος των πολιτικών κατακτήσεων της νεωτερικότητας ήρθε μόνο με την εμπορευματοποίηση της της πολιτικής:την υποταγή της λειτουργίας του αντιπροσωπευτικού συστήματος στους νόμους της αγοράς-νόμους αποτελεσματικής διάθεσης προϊόντων,νόμους της διαφήμισης
Μάρκετινγκ:Μόνο που απο μόνο του το σωστό μάρκετινγκ-που δίνει βάση στη προώθηση,στην εικόνα,στην υπερτόνιση των θετικών-και πιθανόν,εαν υπάρχουν,στην απόκρυψη των όποιων αρνητικών παρενεργειών της απόκτησης και χρήσης αυτού που πλασάρεται,δεν φτάνει.Το όποιο αυθύπαρκτο θετικό στοιχείο του πλασαρίσματος,πρέπει και στον πυρήνα της ιδιοσυστασίας του να περικλείει-κι όχι να περικαλύπτεται απλώς-απο ένα περιεχόμενο].
Η ανάδειξη κομματικών αρχηγών,ή κομμάτων που δεν δυσαρεστούν καμιά κοινωνική ομάδα,που τα πολιτικά τους προγράμματα διατυπώνονται προεκλογικά απο διαφημιστές κ.λ.π.,με κριτήριο τον άκριτο,ψυχολογικό εντυπωσιασμό απερίσκεπτων ψηφοφόρων,είναι σύμπτωμα τέλους της πολιτικής.
Υποκλέπτεται η ψήφος του πολίτη με τη μεθοδική πλύση εγκεφάλου του,με τα χρυσοπληρωμένα τεχνάσματα της εμπορικής διαφήμισης.

Η υπεροχή της εικόνας έναντι του περιεχομένου:Πως όμως ένας διαφημιστής όταν έχει να πλασάρει ένα πολιτικό που μιλά για εφαρμοσμένες πολιτικές απέναντι σε συγκεκριμένα θέματα,θα κάνει στην άκρη αυτό το προσόν,δίνοντας βάρος αποκλειστικά και μόνο στην εικόνα/εμφάνιση/''χτίσιμο του προφίλ''ενός υποψηφίου?Ισα-ίσα,εαν έχει το περιεχόμενο,η δουλειά του περιτυλίγματος είναι η εύκολη ουρά του γαϊδάρου.Ακριβώς όπως το καλό προϊόν δεν μπορεί να μην έχει τη περιποιημένη εικόνα,ακόμη κι αν είναι πράγματι ότι καλύτερο κυκλοφορεί:Η εικόνα παραπληρωματική του περιεχομένου,ποτέ απο μόνη της δεν θα πάει κάτι που δεν έχει περιεχόμενο μακριά,εκτός της περίπτωσης ύπαρξης κρίσιμης μάζας απερίσκεπτων καταναλωτών.Τα πάντα είναι''εμπόριο'',και χωρίς χρήματα υπάρχει παντού δούναι και λαβείν.Ποιός καθορίζει τις τάσεις στην αγορά?Μα φυσικά οι καταναλωτές-όταν το περιεχόμενο του''καρπουζιού''είναι μάπα[ενώ στην αντίθετη περίπτωση που το περιεχόμενο είναι ποιοτικό,επανακαλύπτει με πιο εύχρηστους-αποτελεσματικούς τρόπους ήδη υπάρχουσες ανάγκες κ.λ.π.,οι τάσεις της αγοράς καθορίζονται κυρίως απο την προσφορά προς τους καταναλωτές].
Π.χ. τα μάλλινα πουλοβεράκια στα τετράποδα μπορεί να δημιουργούν ένα όμορφο αισθητικό αποτέλεσμα φορεμένα πάνω στα κατοικίδια,αλλά όταν οι περισσότεροι αγοραστές τους αντιληφτούν-πληροφορηθούν ότι τα πουλοβεράκια καλύπτουν μόνο τη δική τους ανάγκη για πουσάρισμα του κατοικίδιου,κι όχι μια σύμφυτη ανάγκη του ίδιου του κατοικίδιου το οποίο δεν χρειάζεται πουλοβεράκι-καθότι το τρίχωμα του φυσικώς το προστατεύει απο το κρύο-τότε η τάση αγοραστικά θα κυμανθεί στις πραγματικές της διαστάσεις.Ούτε θα χρειαστεί να περιμένει μια τετραετία ώστε να πέσει η κυβέρνηση που πουλούσε φύκια για μεταξωτές κορδέλες.

Αλληλοεπικαθορίζονται επίσης οι σχέσεις πωλητών-αγοραστών:Η προσφορά κάτι νέου και καινοτόμου,απορρίπτεται ή εγκρίνεται απο τους καταναλωτές,με βάση τι αντικαθιστά αυτό το νέο,πόσο φθαρμένο είναι το παλιό[το οποίο εαν δει ότι χάνει κοινό,είναι αναγκασμένο ή να ακολουθήσει,ή να βολευτεί σε πιο λίγα ή να σβύσει.Η'μπορεί να βασιστεί στην αποτυχία του καινούριου,που θα το καταστήσει δικαιωμένο στα μάτια του κοινού του,προσώρας,μέχρι να αμφισβητηθεί απο κάτι επόμενο-για το οποίο επόμενο όμως,συγχρονίζεται μαγειρεύοντας πριν πεινάσει,πλέον,καθότι έστω κι η αποτυχία του καινούριου του χτυπά ταρακουνητικά το καμπανάκι.
Μήπως-αντιθέτως,οι μη κανόνες ανταγωνιστικής ελεύθερης αγοράς,ευτελίζει τη πολιτική,κι όχι η''μαρκετίστικη''εμπορευματοποίηση της?Η διαχειριστική μεσοβέζικη νοοτροπία παράγει πανομοιότυπα υποκατάστατα,η ελεύθερη αγορά παράγει ''μετανομοιότυπα αντικατάστατα'',που προβάλλοντας το θετικό τους έναντι των ανταγωνιστών τους,κάνουν και έμμεση αρνητική διαφήμιση:Το εαν οι πολιτικοί λειτουργούν βάσει αθέμιτου ανταγωνισμού,τονίζοντας μόνο τα αρνητικά των αντιπάλων τους χωρίς να αντιπροτείνουν ουσιαστικά κάτι απέναντι τους εναλλακτικά,μόνο εμπορευματοποίηση της πολιτικής δεν είναι:Ο αθέμιτος ανταγωνισμός δεν επιτρέπεται-στα φανερά και δημόσια-στην ελεύθερη αγορά.

Η πραγματική αντίθεση,ίσως,της πολιτικής με την αγορά,εδράζεται στο εξής:Κοινωνικές συμμαχίες-καταναλωτές μπορούν ν'αποδοκιμάσουν νέες δυνάμεις προς χάρη του παλιού,δοκιμασμένου κι απόλυτα συγκρίσιμου στις συνέπειες του με τις συνέπειες του καινούριου[υπό τη προϋπόθεση βεβαίως ότι και το καινούριο έχει πάρει το χρόνο του].Οπως συμβαίνει-το ζούμε στην ελλάδα των μνημονίων-κι η αντίφαση του να αποδοκιμάζεται το παλιό,αλλά να επιβραβεύεται οποιοδήποτε''νέο''πλασάρει την εφαρμογή των συνταγών του παλιού.
Αγορά,στη πρώτη περίπτωση[αποδοκιμασία νέου]δεν μπορεί να υπάρξει,ασχέτως εαν αφήνει χώρο το εύρος της καινοτομίας του νέου σε παλιές καταναλωτικές συνήθειες.Το κινητό τηλέφωνο κυριαρχεί,αλλά και το σταθερό κρατά το μερίδιο του εν είδει ελάσσονος αντιπολίτευσης.Οι υπολογιστές έχουν αντικαταστήσει τη χαρτούρα,αλλά ανταγωνίζονται στο θέμα της επικοινωνίας τα τηλέφωνα.
Η δεύτερη περίπτωση[αποδοκιμασία του παλιού προς χάρη κάτι νέου που υπόσχεται ακριβώς τις ίδιες δυνατότητες με το παλιό]απλά δεν υπάρχει στην αγορά:Ολοι ξέρουν ότι αυτή η περίπτωση αποτελεί προσφορά περισσοτέρων επιλογών για τη κάλυψη πανομοιότυπων αναγκών/προτιμήσεων κ.λ.π.

Ο ανταγωνισμός μεταξύ των κομμάτων εστιάζεται εκατέρωθεν στην εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος προς χάριν των πολιτών:Αυτή η στόχευση είναι κοινή,η διαφορά βρίσκεται στο πως αυτό θα επιτευχθεί,στο εαν η αντιπολίτευση ψέγει τη κυβέρνηση για τους δομικούς τρόπους που διαλέγει η κυβέρνηση προς εκπλήρωση βασικών στόχων,στο εαν διαφωνεί με τον τρόπο κι όχι τον στόχο,στο εαν διαφωνεί και στον στόχο,στο εαν είναι σκεπτικιστική για τρόπους που θα καταλήξουν σε διαφορετικές συνέπειες απο αυτές που είχαν στοχοθετηθεί βάσει στόχων κ.λ.π.Ολα αυτά επαφίονται στις προτιμήσεις και τις ανάγκες των''καταναλωτών-ψηφοφόρων''.Οπως όμως κι η αγορά,έτσι κι οι πολιτικές διακηρύξεις πολλές φορές δημιουργούν αυτές τις ανάγκες και τις προτιμήσεις,ρίχνοντας μια νέα ''προσφορά-πρόταση-όραμα''στο τραπέζι των επιλογών των ψηφοφόρων.Οχι βέβαια με την αυθαίρετη έννοια της κατευθυντήριας υποβολής της κοινωνίας προς μια τάση-πλασάρισμα,αλλά παίρνοντας σαν βάση του τι ζητάει η κοινωνία,τι τις έχει προσφερθεί προς ικανοποίηση της απο παρελθούσες πολιτικές,που είχαν στρεβλώσεις αυτές οι πολιτικές,που αποδείχτηκαν ξεπερασμένες ή σωστές,εαν οι σωστές επιδέχονται προεκτάσεις-τροποποιήσεις κ.λ.π.
Οπως στις επιχειρήσεις οι διευθύνοντες σύμβουλοι-''αφεντικά''απαγορεύεται να έχουν τη νοοτροπία του νίπτω τας χείρας,της ευθυνοφοβίας που φοβάται τις αποφάσεις και τους γόρδιους δεσμούς μη δίνοντας λύσεις,το ίδιο θα έπρεπε να ισχύει και για τους αρχηγούς των κομμάτων:
Ο αρχηγός που επιδιώκει την εύνοια του μεγαλύτερου μέρους των ψηφοφόρων[και φυσικά των μελών του κόμματος του]αναζητεί τρόπους να κερδίσει την εύνοια τους[όπως ακριβώς η επιχείρηση κυνηγά τα μερίδια αγοράς].Οι ξεκάθαρες στοχεύσεις και επιδιώξεις των ηγητόρων ενός κόμματος,συνασπίζουν γύρω τους μέλη που ενστερνίζονται αυτά ακριβώς τα επιδιωκόμενα[μέλη-ανθρώπους που τα ενστερνιζόντουσαν απο ανέκαθεν αλλά δεν έβρισκαν τα συγκεκριμένα πλαίσια-σχήματα μέσα απο τα οποία θα τα πραγματώσουν,ή δεν είχαν βρει τους τρόπους για να τα εφαρμόσουν και να τα υπηρετήσουν,ή τίποτα απ'όλα αυτά γιατί μέσα τους το έδαφος ήταν ευεπίφορα ουδέτερο και''γονιμοποιήθηκε''απο το εξωτερικό περιβάλλον-τις προτάσεις που του παρουσίασαν και τον έθελξαν]και συναγωνιζόμενοι μεταξύ τους προς εξυπηρέτηση των επιδιωκόμενων,ανταγωνίζονται άλλα κόμματα που επιδιώκουν διαφορετικές στοχεύσεις.
Μια ηγεσία κόμματος που δεν προκρίνει λύσεις-προτάσεις,που κυβιστήζει,συσκοτίζει:Θέλοντας ν'αρέσει σε όλους δίχως να δυσαρεστεί κανέναν,φέρνει διαστρεβλωμένα την έννοια των μεριδίων αγοράς της ανταγωνιστικής οικονομίας στη πολιτική:Ναι μεν ο στόχος κάθε φιλόδοξης επιχείρησης είναι να βρεθεί εκτός συναγωνισμού αποκτώντας ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα ελκυστικότατα-ποιοτικά στα μάτια των καταναλωτών,όμως γνωρίζει καλά ότι ακόμη κι αν αυτά της τα πλεονεκτήματα κατακτήσουν τη συντριπτική πλειοψηφία της αγοράς,αυτή η νέα τάση θα γεννήσει αντίστοιχες φιλοδοξίες-πάνω στα ίδια πεδία καινούριων προτιμήσεων-και για εποφθαλμιούντες ανταγωνιστές.Δεν θα δυσαρεστήσει όμως μονάχα τους ανταγωνιστές της,αλλά και σημαντική μερίδα ίσως καταναλωτών,τους οποίους η εισβολή κάτι νέου στο πεδίο των παγιωμένων συνηθειών-επιλογών τους,τους ξινίζει,τους ξεβολεύει,τους νοσταλγεί γι'αυτό που για μεγάλη χρονική περίοδο της ζωής τους ικανοποιούσε τις ανάγκες τους κ.λ.π.[παίρνοντας υπόψιν ξανά το παράδειγμα με τα πουλοβεράκια των κατοικίδιων,μια χαρά όσοι καταναλωτές θέλουν να ντύνουν τα σκυλάκια τους,μπορούν να συνεχίσουν να το κάνουν διατηρώντας μια πρότερη τάση της αγοράς,έστω κι αν είναι πλέον πληροφορημένοι ότι τα ζώα προστατεύονται απο το κρύο με το τρίχωμα τους].

Οταν μια ηγεσία ενός κόμματος δεν ξέρει τι θέλει ή δεν ξέρει τον τρόπο να θέλει να ξέρει,βάζει σε λειτουργία ανταγωνιστικής κινητροδότησης αυτόν τον συσκοτισμένο γρίφο μέσα στο ίδιο της το σώμα και αναμεταξύ των μελών της:Αφού κανένας δεν ξέρει τι ακριβώς είναι αρεστό στην ηγεσία,όλοι θέλουν ν'αρέσουν σε αυτήν,κι αυτό αυτόματα σημαίνει ότι ο καθένας τους θα το εκλαμβάνει διαφορετικά.Ο ανταγωνισμός έναντι των άλλων κομμάτων,μεταφέρεται μέσα στο ίδιο κόμμα,όχι βέβαια με την έννοια που έχει σε μια επιχείρηση η ευκαιρία ανέλιξης για τους εργαζόμενους της που υπηρετούν όμως ξεκάθαρους στόχους,αλλά μέσω ενός σχήματος που πιστώνει πρωτοβουλίες ανάληψης ευθύνης στα μέλη του,χωρίς τέτοια ανάληψη να τη πρεσβεύει πρωτίστως η προϊστάμενη ηγεσία.Η κατάληξη θα είναι η...ευθυνοφοβία:Οτι κι αν προταθεί,όταν δεν είναι επισυναπτόμενο με ξεκάθαρες στοχεύσεις,μπορεί ν'αρέσει ή όχι χωρίς όμως αυτές οι αποκρίσεις να έχουν αιτιολογημένα θεμέλια.Ενα δοκαράκι φτερό στο όπου φυσάει ο άνεμος αποτρέπει την ανάληψη ευθύνης εν ευθέτω χρόνω.

Ευλογία το χρέος?Την ευχή μου να'χεις έλλειμμα

Ο λόγος που νοσεί η παγκόσμια οικονομία είναι πως οι κυβερνήσεις δεν είναι επαρκώς χρεωμένες...

 ...το δημόσιο χρέος δεν είναι τόσο κακό όσο λέγεται ή μήπως είναι κάτι καλό?Πολλοί οκονομολόγοι υποστηρίζουν πως χρειάζεται αρκετό δημόσιο χρέος για να λειτουργήσει καλά η οικονομία.Εν ολίγοις,μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι ο λόγος που νοσεί η παγκόσμια οικονομία,είναι πως οι κυβερνήσεις δεν είναι επαρκώς χρεωμένες.

Τα τελευταία πέντε με έξι χρόνια βρισκόμαστε σε κατάσταση δημοσιονομικού πανικού,με τους''σοβαρούς''να επιμένουν πως πρέπει να περικόψουν τα ελλείμματα και το χρέος τώρα,διαφορετικά θα γίνουμε Ελλάδα!Το ζήτημα του ελλείμματος όμως δεν είναι παρά ο θρίαμβος της ιδεολογίας επί των αντικειμενικών στοιχείων και το αναγνωρίζουν όλο και περισσότεροι αξιόλογοι άνθρωποι.Πρώτον,επειδή η απόδοση χρέους είναι ένας τρόπος να πληρώσει κανείς χρήσιμα πράγματα,εαν η τιμή είναι δίκαιη.Στις ΗΠΑ είναι εμφανής η ανεπάρκεια οδικών και σιδηροδρομικών δικτύων,συστημάτων ύδρευσης και πολλών άλλων,και η κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να δανείζεται με ιστορικά χαμηλά επιτόκια.Επομένως είναι η κατάλληλη εποχή για να δανειστούμε και να επενδύσουμε στο μέλλον και πολύ ακατάλληλη εποχή για να μειώσουμε τις δημόσιες δαπάνες.

Πέραν αυτών,τα ιστορικά χαμηλά επιτόκια μας δείχνουν τι θέλουν οι αγορές
[ή μας δείχνουν-μέσω και της αποεπένδυσης,αποπληθωρισμού και της ύφεσης γενικότερα-ότι υπάρχουν χώρες που έχουν αρνητικά επιτόκια δανεισμού στα ομόλογα τους,κι άλλες-οι δυνάμει''ελλάδες''των μεγάλων χρεών κι ελλειμμάτων-που ναι μεν τα υψηλά επιτόκια τους,ή τα πολύ χαμηλά αλλά υψηλότερα των αρνητικών επιτοκίων, προσφέρουν αντιστρόφως χαμηλές τιμές των ομολογιών,αλλά το ρίσκο της ζημίας θα είναι μεγαλύτερο απο τον αναμενόμενο τόκο.Αρα,οι επενδυτές τοποθετούνται στα αρνητικά επιτόκια για την ασφάλεια των κεφαλαίων τους ή θα προτιμήσουν να κρατήσουν τα χρήματα τους,βάσει των προσδοκιών που θεωρούν ως κανονικό ένα επιτόκιο,σύμφωνα με τη κλασική ανάλυση του Κέινς.Υπάρχουν δηλ. και αξιόπιστες κυβερνήσεις που προσφέρουν''ασφαλείς''τοποθετήσεις χωρίς αυτές οι χώρες να έχουν υψηλά επίπεδα χρέους-και σίγουρα πάντα ισοσκελισμένους ή πλεονασματικούς προϋπολογισμούς.
Σύμφωνα με τη ζήτηση χρήματος για''κερδοσκοπικούς''λόγους του Κέινς:Με δεδομένο το επιτόκιο,κάθε οικονομική μονάδα-μονάδες πλέον κι οι κεφαλαιαγορές στο παγκοσμιοποιημένο κόσμο-ανάλογα με τις προσδοκίες της,θα κρατάει χρήμα ή ομολογίες ή τα κεφάλαια θα τοποθετούνται σε εταιρικές μετοχές,αμοιβαία κεφάλαια κ.λ.π..Σε κάθε ύψος του επιτοκίου,άλλοι θα περιμένουν αύξηση και άλλοι μείωση του.Συνεπώς,θα υπάρχει μια ορισμένη κατανομή των προτιμήσεων μεταξύ χρήματος και ομολογιών,γεγονός που σημαίνει ότι θα υπάρχει μια ''ορισμένη''ζήτηση για χρήμα.Με τους άλλους παράγοντες σταθερούς-κάτι δύσκολο σε ένα περιβάλλον κρίσης/αστάθειας,χώρια τους μύριους παράγοντες που επιδρούν πολυδιάστατα σε μια οικονομία και δη αλληλοεξαρτώμενη λόγω παγκοσμιοποίησης κι ελευθερίας διακίνησης των κεφαλαίων,π.χ.μη κατίσχυση του χαμηλού πληθωρισμού λόγω της θεαματικής πτώσης των τιμών πετρελαίου-όσο υψηλότερο είναι το επιτόκιο τόσο περισσότερες θα είναι οι οικονομικές μονάδες που θα πιστεύουν ότι αυτό βρίσκεται πάνω απο το κανονικό του επίπεδο και θα περιμένουν να μειωθεί,με αποτέλεσμα ν'αυξηθούν οι τιμές των ομολογιών-άρα η διαπίστωση του Κρούγκμαν περί του τι θέλουν οι αγορές,είναι προφανώς αυτονόητη΅Το θέμα είναι τι γίνεται όταν τα χαμηλότοκα δάνεια αθροίζονται με άλλα προηγούμενα διαφορετικού-υψηλότερου επιτοκίου που διογκώνουν το χρέος ονομαστικά-.
Για τον λόγο αυτόν,όσο υψηλότερο είναι το επιτόκιο τόσο περισσότεροι θα κρατάνε ομολογίες αντί για χρήμα κι άρα τόσο μικρότερη θα είναι η ποσότητα του χρήματος που θα ζητείται.Αντιθέτως,όσο χαμηλότερο είναι το επιτόκιο τόσο περισσότεροι θα περιμένουν αύξηση του και μείωση των τιμών των ομολογιών και,επομένως,τόσο μεγαλύτερη θα είναι η ζητούμενη ποσότητα χρήματος.Δηλαδή,η ποσότητα χρήματος που ζητείται για κερδοσκοπικούς λόγους αποτελεί αντίστροφη συνάρτηση του επιτοκίου.
Οπότε,τα χαμηλά επιτόκια που προτιμούν οι αγορές,σημαίνουν και περισσότερη κοπή χρήματος-ποσοτική χαλάρωση απο τις κεντρικές τράπεζες προς πτώση των επιτοκίων,πράγμα που έκανε η Αμερική με το ξέσπασμα της κρίσης,αλλα όχι η Ευρώπη.Και οι δυο αυξήσαν τα δημόσια χρέη τους,με τη διαφορά ότι η Ε.Ε.περίμενε πρώτα την αποκλιμάκωση των διαφορών στις αποδόσεις ομολογιών μεταξύ των χωρών μελών της ευρωζώνης-προωθόντας στο μεσοδιάστημα οικονομικές μεταρρυθμίσεις και δημοσιονομικές περιοριστικές πολιτικές.[επίσης,σε αντίθεση με τη φούσκα των στεγαστικών στις ΗΠΑ,οι αιτίες της κρίσης στην ευρωζώνη δεν συναντιώνται αποκλειστικά σε έναν και μόνο λόγο,ούτε κι η κρίση των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ είναι η αιτία της ευρωκρίσης,αλλά απλά το φυτίλι που ήδη περίμενε κάποιον να το ανάψει εξ'αφορμής-ειδάλλως δεν αυτοακυρώνονται όσοι πιπιλίζουν περί των δομικών αιτιών της κρίσης στην ευρώπη?]ενώ η FED διστάζει εδω και πολύ καιρό ν'αυξήσει τα επιτόκια,έχοντας προχωρήσει ήδη εξυπαρχής σε ποσοτική χαλάρωση,η οποία οδηγεί στο πεδίο ακριβώς για το οποίο προβληματίζεται ο Κρούγκμαν:
Εξώθηση περισσοτέρων σε υπερβολικές αναλήψεις ρίσκου που κατά κανόνα απέχουν απο τη πραγματική οικονομία,άρα εύθραστη ανάκαμψη,άρα μη αύξηση επιτοκίων.Εναντι αυτού,πρέπει να ισορροπήσουμε σε υψηλότερα επιτόκια τις καλές εποχές χωρίς επιβράδυνση της ανάπτυξης-λέει ο κρούγκμαν-κι άρα χαμηλότερα επιτόκια εσαεί μέχρι να έρθει η ανάπτυξη,που θα τροφοδοτηθεί/εκκινηθεί με χαλάρωση της λιτότητας και της''δημοσιονομικής υστερίας''σε περιβάλλον χαμηλού κόστους χρήματος,καθότι δεν χτυπάς την οικονομία όταν είναι σε ύφεση με ''περιοριστικές πολιτικές''.Θα τεθεί ένας στόχος χρέους λοιπόν,κι όταν αυτός υπερβαθεί,πάλι θα γυρίσουμε...εδώ που είμαστε τώρα,μάλλον δικαιώνοντας τους εξαποδώ μονεταριστές:Οι οικονομικές μονάδες αποθηκεύουν τον πλούτο τους,έχοντας τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ του να κρατήσουν το χρήμα τους ή να το επενδύσουν σε μετοχές κ.λ.π.Διαχείριση ρίσκου και ασφαλείς τοποθετήσεις ποτέ δεν θα λείπουν απο το μενού τους,κι αν το κίνητρο που θα τους προσφερθεί απο τους θιασώτες της αντι-λιτότητας είναι η άδραξη της''ευκαιρίας''για αύξηση του πραγματικού εισοδήματος σε περιόδους χαμηλών επιτοκίων και χαμηλού επιπέδου τιμών,λογικά μόνο και μόνο η αύξηση των τιμών που θα επιφέρει η αύξηση του εισοδήματος-ή η μη υποχώρηση τους σε περιβάλλον δίδυμων ελλειμμάτων δημοσίου χρέους και προϋπολογισμών-,θα κάνει μεγαλύτερη τη ζήτηση για χρήμα,κι άρα αναπόφευκτη την αύξηση του κόστους του.

Το χρέος βοηθά τη λειτουργία της οικονομίας.Οπως επισημαίνει ο Ρ.Καμπαγιέρο του ΜΙΤ,αλλά κι άλλοι οικονομολόγοι,το χρέος σταθερών και αξιόπιστων κυβερνήσεων προσφέρει''ασφαλείς τοποθετήσεις''που βοηθούν τους επενδυτές να διαχειριστούν το ρίσκο και να διευκολύνουν τις συναλλαγές.

...Οταν έσκασε η φούσκα της αγοράς στέγης,όλοι αυτοί οι τίτλοι αποδείχτηκαν σκουπίδια.Και οι επενδυτές επέστρεψαν στα καταφύγια που προσφέρουν τα χρέη των ΗΠΑ και λίγων άλλων οικονομιών.Οδηγήθηκαν έτσι σε πτώση οι αποδόσεις των ομολόγων αυτών των χωρών και τα επιτόκια τους.Σύμφωνα με τον απερχόμενο πρόεδρο της Fed στη Μινεάπολη,τα χαμηλά επιτόκια είναι πρόβλημα,γιατί ακόμη κι όταν είναι  ισχυρή η οικονομία,δεν υπάρχουν μεγάλα περιθώρια μείωσης τους σε περίπτωση αποδυνάμωσης της οικονομίας κι έτσι είναι δυσκολότερο ν'αντιμετωπιστεί μια ύφεση.Μπορεί να υπάρξουν,άλλωστε,επιπτώσεις στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα:οι πολύ χαμηλές αποδόσεις ασφαλών τοποθετήσεων ενδέχεται να εξωθησουν τους επενδυτές την ανάληψη υπερβολικού ρίσκου.Τι μπορεί να γίνει λοιπόν?Αν απλώς αυξήσουμε τα επιτόκια,όπως ζητούν κάποιοι τύποι του χρηματοπιστωτικού συστήματος,θα υπονομεύσουμε την εύθραστη ανάκαμψη.Αυτό που χρειαζόμαστε είναι πολιτικές που θα δώσουν τη δυνατότητα να έχουμε υψηλότερα επιτόκια τις καλές εποχές,χωρίς να προκαλούμε επιβράδυνση.Μια τέτοια πολιτική θα ήταν να θέσουμε στόχο ένα υψηλότερο επίπεδο χρέους.Με άλλα λόγια,ο πανικός για το χρέος που κυριάρχησε στις ΗΠΑ ως το 2012,κι εξακολουθεί να δεσπόζει στον δημόσιο διάλογο για την οικονομία σε Βρετανία και Ευρωζώνη,ήταν πιο άστοχος κι απ'όσο θεωρούσαμε όλοι εμείς στο εναντίον της λιτότητας στρατόπεδο.Με τη στάση τους οι κυβερνήσεις ήταν σαν να χτυπάνε την οικονομία όταν ήταν πεσμένη κάτω,παρατείνοντας έτσι την ύφεση.Οχι μόνο μείωσαν τις δημόσιες δαπάνες ακριβώς τη στιγμή που οι επενδυτές παρακαλούσαν να δαπανήσουν περισσότερα,αλλά ίσως προλείαιναν το έδαφος για τις επόμενες κρίσεις.Κι η ειρωνεία της τύχης είναι πως οι ανόητες αυτές πολιτικές κι όλος ο ανθρώπινος πόνος που προκάλεσαν παρουσιάστηκαν ως σύνεση και δημοσιονομική υπευθυνότητα.


Το ζήτημα του ελλείμματος είναι συνυφασμένο με την ιδεολογία,άρα δεν απηχεί τη πραγματικότητα,λέει ο Κρούγκμαν.Ενα χρέος όμως το τροφοδοτούν,αυξάνοντας το, τα ελλείματα.Επομένως,αφού ο Κρούγκμαν καταλήγει απαραίτητα σε στοχοθέτηση υψηλότερου ορίου χρέους,πάντως κάποιου ορίου-έστω και μεγαλύτερου-αναγκαστικά αυτό απαιτεί κι αντίστοιχο όριο στο έλλειμμα του προϋπολογισμού,πάλι μεγαλύτερου,με το πρόσχημα μάλιστα των χαμηλών επιτοκίων.Κι όταν οι επενδύσεις του κράτους αποδόσουν,αυξάνουμε τα επιτόκια[χωρίς να προκαλούμε επιβράδυνση στην οικονομία],και πληρώνουμε πλέον ακριβότερα για μεγαλύτερα ποσά χρέους το οποίο πρέπει ν'ανακυκλωθεί με νέο δανεισμό,οι πιστωτές του οποίου όμως θα λάβουν υπόψιν τους,στο κόστος με το οποίο θα το προσφέρουν,τα εξαντλημένα προτεθειμένα όρια χρέους κι ελλείμματος...Πάλι θα γυρίσουμε εκεί που είμασταν κι απο'δω που είμαστε δεν το κουνάμε ρούπι.
.Επιπροσθέτως,οι οικονομίες των κρατών δεν είναι σαν τα νοικοκυριά,το μεγάλο επιχείρημα των Κεϊνσιανιστών:Το κράτος έχει συνέχεια[τα χρέη του κληρονομούνται σε όλους τους πολίτες του,ενώ στο χρεωμένο νοικοκυριό που οι κηδεμόνες του-πεθαίνοντας-δεν καταφέρνουν ν'αποπληρώσουν τα χρέη τους,τα χρέη κληρονομούνται μόνο στα τέκνα του,όχι σε όλους τους υπόλοιπους...].
Ααα, και τότε θα έρθουν κι οι επενδυτές που...παρακαλούσαν για μεγαλύτερες δημόσιες δαπάνες.Π.χ. η ανεπάρκεια ενός οδικού δικτύου σημαίνει ότι το κράτος θα πρέπει να εκσυγχρονίσει αυτόν τον δρόμο ώστε να έχει μεγαλύτερη και πιο ταχεία κίνηση,κι αφού θα τον χρησιμοποιούν αυτόν τον δρόμο όλο και πιο πολλοί,μετά θα έρθει ο επενδυτής ν'ανοίξει ένα μπεργκεράδικο.Ασφαλή και δίχως μεγάλο ρίσκο η ιδιωτική επένδυση μέσω κρατικών δαπανών.
Γιατί,αφού ακόμη δεν γίναμε...ελλάδα,να μη χρεωθούμε επιπλέον?Μα τα λεφτά για τα ήδη αυξημένα χρέη που ανησυχούν τους υπέρμαχους της δημοσιονομικής ορθοδοξίας,πήγαν στις τράπεζες,αντιτείνουν οι αντίπαλοι της λιτότητας.Ναι αλλά για να σωθούν και οι καταθέσεις:ο δανεισμός των τραπεζών απο τις κεντρικές τράπεζες με χαμηλά επιτόκια και τα υψηλότερα κριτήρια πιστοληπτικής αξιολόγησης,θέτει τις τράπεζες υπό καθεστώς ρυθμίσεων,αναγκαίων μετοχικών κεφαλαίων,ενεργητικών κ.λ.π.Αρα,αναπόφευκτη ήταν κι η συζήτηση για το έλλειμμα και το ποσοστό ως προς το αεπ των κρατικών χρεών,ειδάλλως,τα αυξημένα χρέη θα αυξήσουν τα επιτόκια των κρατικών όπως ακριβώς οι φούσκες των τραπεζών οδήγησαν στη φούσκα[κι όχι μόνο των τραπεζών,τα στεγαστικά δημιουργούσαν δουλειές,ευπρόσδεκτη λέξη για κάθε κυβέρνηση].Θα ψέγουμε τις τράπεζες που δανείζουν αλόγιστα κι ακάλυπτα,κι όχι το κράτος που δανείζεται παρομοίως?

Τι γίνεται με τις πολλές χώρες[αφού αυτές με τις σταθερές κι αξιόπιστες κυβερνήσεις που προσφέρουν χαμηλά επιτόκια,αλλά ασφαλή τοποθέτηση,είναι λίγες]που δανείζονται αλμυρούτσικα και το χρέος τους εξυπηρετείται,έστω κι αν φτάνει ή ξεπερνά το ετήσιο ακαθάριστο προϊόν τους?Και κατευθείαν η αντιστοιχία στην Ελλάδα:η τελείως ακατάλληλη για να δανειστεί προς αύξηση δαπανών-ακόμη κι αν τέτοιου είδους επενδύσεις σε υποδομές  δεχτούμε ότι έχουν πολλαπλασιαστικά οφέλη.Το καλό συνεπαγόμενο ερώτημα όμως βρίσκεται αλλού:Αφού ο Κρούγκμαν τόσο πολύ ερεθιζεται που φτάνει να ειρωνευτεί το επιχείρημα''θα γίνουμε ελλάδα''-που υπονοεί ότι η Ελλάδα είναι ξεχωριστή περίπτωση-γιατί στην ειδικά περίπτωση της Ελλάδας ο Κρούγκμαν επιμένει στο θέμα του μεγάλου χρέους και τα επιβαλλόμενα πρωτογενή πλεονάσματα κι όχι στο που οδήγησαν κοντά 10 χρονια-εντός ευρώ-οι αυξημένες δαπάνες και τα συνεπακόλουθα ελλείμματα τους,που τροφοδοτούσαν τον εξωτερικό δανεισμό σχεδόν αποκλειστικά για τη κάλυψη της ενεργούς ζήτησης,μέχρι η Ελλάδα να καταστεί επαρκώς χρεωμένη?Εφόσον είναι η απευκταία περίπτωση υπερεπαρκούς χρεωμένης χώρας,σημαίνει ότι τα ελλείμματα της είναι διαρθρωτικά κι όχι κυκλικά.Τα σταθερά ελλείμματα και το μεγάλο χρέος είναι η εφήμερη απάντηση στην ύφεση,μέχρι να έρθει η επόμενη.

Κυκλοφόρησαν πρόσφατα τ'απομνημονεύματα του Μπερνάνκι σχετικά με τη κρίση του 2008.Ο Μπερνάνκι εκτιμά ότι η αποκάλυψη του Γ.Παπανδρέου ότι το ελληνικό έλλειμμα ήταν πολύ μεγαλύτερο απ'αυτό που είχε δηλωθεί στη κομισιόν,προκάλεσε το ερώτημα γιατί ήταν τόσο πρόθυμοι οι επενδυτές να δανείζουν τόσα πολλά και τόσο...φθηνά στην ελληνική κυβέρνηση.Το γιατί οι ελληνικές κυβερνήσεις ήταν τόσο πρόθυμες να δανείζονται-λόγω χαμηλών επιτοκίων-έχει αυτονόητη απάντηση κι εφήμερους πύργους στην άμμο,σαν πρακτική,αποτελέσματα...

''Δυστυχώς,οι Ευρωπαίοι δεν είχαν καμιά διάθεση ν'αντισταθμίσουν την απαραίτητη λιτότητα στις πιο αδύναμες χώρες με περισσότερες δαπάνες και λιγότερους φόρους σε χώρες που θα μπορούσαν να το πράξουν[μεταφορά πόρων].Αντίθετα,η Γερμανία κι άλλες χώρες σε καλύτερη κατάσταση επίσης περιέκοψαν τους προϋπολογισμούς τους...Ως αποτέλεσμα,η δημοσιονομική πολιτική της Ευρωζώνης ήταν εξαιρετικά αντιαναπτυξιακή'',γράφει ο Μπερνάνκι.Περισσότερες δαπάνες και λιγότεροι φόροι,έναντι της,αντιθέτως,απεχθούς σύζευξης μείωση δαπανών/αύξηση φόρων?Οι πλεονασματικές χώρες σε καλύτερη κατάσταση που θα μεταφέραν πόρους στις προβληματικές χώρες,μάλλον θα έπρεπε στο δική τους δημοσιονομική πολιτική να εφαρμόσουν το:Περισσότερες δαπάνες προς μεταφορά πόρων στις αδύναμες χώρες,αλλά εαν αυτές δεν συνοδεύονταν απο αύξηση φόρων,η καλύτερη κατάσταση των προϋπολογισμών τους θ'απειλούνταν,με τις αγορές και τα σπρεντς να καραδοκούν,χώρια ότι η προσαρμογή κι οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις εκ μέρους των προβληματικών χωρών,θα έπαιρναν το χαρακτήρα του προαιρετικού[κι αυτές οι προσπάθειες,έστω με τις περισσότερες υφεσιακές επιπτώσεις,συμβάλλουν εξίσου σε μια οικονομική σύγκλιση των χωρών μελών της ευρωζώνης,κι αργότερα ακολουθεί η πιστωτική χαλάρωση της ΕΚΤ].
Σχολιάζοντας,εν τω μέσω της ανάγνωσης του βιβλίου του πρώην κεντρικού τραπεζίτη,ο Κρούγκμαν επισημαίνει,κάνονας μια σύγκριση με τη μεγάλη ύφεση της δεκαετίας του 1930:''Δεν έχω πειστεί ότι η ουσιαστική διαφορά μεταξύ του 2008 και του 1930 ήταν η δράση που ανέλαβε η αμερικανική κεντρική τράπεζα.Υπάρχει μια σημαντική διαφορά μεταξύ του κόσμου το 2008 και του κόσμου το 1930:το μέγεθος του αμερικανικού δημόσιου τομέα.Αυτό που βοήθησε δεν ήταν τόσο τα μέτρα ενίσχυσης της οικονομίας,αν και σίγουρα βοήθησαν,όσοι οι αυτόματοι σταθεροποιητές[ειδικότερα η φορολογία εισοδήματος κι οι κοινωνικές δαπάνες που ρυθμίζονται ανάλογα ώστε να περιοριστεί η επίδραση της ύφεσης π.χ.μέσω της μείωσης φόρων και της αύξησης των δαπανών].
Το δημοσιονομικό έλλειμμα των ΗΠΑ αυξήθηκε πολύ περισσότερο την περίοδο 2007-2010 απ'όσο τη περίοδο 1930-1933,παρόλο που η ύφεση ήταν τώρα πιο ήπια,απλούστατα διότι σήμερα τα φορολογικά έσοδα κι οι κοινωνικές δαπάνες ήταν πολύ μεγαλύτερα ως ποσοστό του ΑΕΠ.Η αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος είχε ευεργετική επίδραση,διότι στήριξε τη ζήτηση σε μια κρίσιμη περίοδο.Και πάλι ο Μπερνάνκι,ορθώς παρενέβη τόσο δυνατά,ωστόσο υποστηρίζω πως πιθανότατα ήταν σημαντικότερο το δημοσιονομικό περιβάλλον από τη νομισματική πολιτική στον περιορισμό της ζημιάς.Μετά το 2010 οι αξιωματούχοι παντού,και ιδιαίτερα στην Ευρώπη,κάνουν ότι μπορούν ώστε να διαγράψουν αυτή τη θετική επίδραση[μείωση φόρων,αύξηση δαπανών].

Με άλλα λόγια,ο αμερικανικός δημόσιος τομέας είναι μικρότερος του ευρωπαϊκού?[π.χ.η μείωση στον φόρο εισοδήματος,τροφοδοτεί την ανάπτυξη της ιδιωτικής οικονομίας,και μέσω αυτών των πόρων που θα συλλέξει το κράτος,θα απλώσει δίχτυ για τις''κοινωνικές δαπάνες''.Εαν μια εθνική οικονομία ελέγχεται άνω του 50% απο το κράτος,η μείωση στο φόρο εισοδήματος απλά σημαίνει:Απο το εισόδημα που σου δίνω εγώ το κράτος,σου φορολογώ λιγότερα,αλλά ταυτοχρόνως επαυξάνω αυτή την στράγγιξη μου[πάλι εγώ το κράτος]επιδοτώντας και κοινωνικές δαπάνες για όσους δεν τρέφονται ούτε απο εμένα,ούτε απο την πενιχρή ιδιωτική μου οικονομία...Μόνο αρνητική επίδραση διαβλέπω.

Σε πρόσφατη συνέντευξη του σε ελληνική εφημερίδα ο Ντράγκι της ΕΚΤ,επισημαίνει-απαντώντας στην ερώτηση περί υπερφολόγησης του...ελληνικού ιδιωτικού τομέα:Η φορολόγηση της εργασίας θα  πρέπει να μειωθεί.Θα πρέπει ν'αφεθεί η παροχή κινήτρων να λειτουργήσει ελεύθερα.Οι άνθρωποι θα πρέπει να μπορούν να βρίσκουν δουλειά κι οι επιχειρήσεις θα πρέπει να μπορούν να τους προσλαμβάνουν[με ευέλικτη,ανοιχτή και πιο ανταγωνιστική αγορά εργασίας βεβαίως].Οι σωστά σχεδιασμένοι φόροι στην πραγματικότητα μπορούν να στηρίξουν την απασχόληση,ειδικότερα των νέων.Αυτό με τη σειρά θα έχει επίδραση στην εμπιστοσύνη και κατ'επέκταση στη κατανάλωση και τις επενδύσεις.
Απαντώντας σε ερώτηση περί των ωφελειών της ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ,λέει:Τα επιτόκια σε όλες τις διάρκειες υποχώρησαν σε ιστορικώς χαμηλά επίπεδα.Θετική επίδραση στο κόστος και τη διαθεσιμότητα πιστώσεων,ο οποίος επεκτείνεται.Παρατηρείται επί του παρόντος επάνοδος στην ανάπτυξη κι αύξηση της απασχόλησης.Αυτή η ανάκαμψη οφείλεται πρωτίστως στην κατανάλωση,η οποία υποστηρίζεται απο τις χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου και τη νομισματική μας πολιτική.

[Και]Η Ελλάδα θα επανέλθει σε τροχιά ανάπτυξης εφόσον εφαρμόσει όλες τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που έχουν συζητηθεί,δηλώνει συνεχώς ο Ντράγκι-όχι μόνο για την Ελλάδα-σε όλη τη διάρκεια της ευρωκρίσης[αφού προσαρμοστήκαν δημοσιονομικά και διαρθρωτικά,πορτογάλοι,ιρλανδοί,ισπανοί,δανείζονται όλο το 2015,για δεκαετές ομόλογα,με 2% και κάτω].

περιφερειακα αεροδρομια

Στο επίκεντρο αυτών των συζητήσεων του''πολιτικού κόσμου''βρίσκονται περισσότερο ή λιγότερο θεμελιωμένες σκέψεις και γνώμες για το ποιά τροπή θα πάρει αυτή ή εκείνη η συγκεκριμένη εξέλιξη και για το αν αυτή ή εκείνη η ενέργεια ενδείκνυται ή όχι,πράγμα που συχνότατα οδηγεί στη γνωστή και προσφιλή πολιτικολογία/Π.Κονδύλης

Τελευταία ενέργεια της κυβέρνησης τσίπρα πριν αυτός δηλώσει παραίτηση κι οδηγήσει τη χώρα σε νέες εκλογές,δεύτερες εντός οκταμήνου,ήταν η πρόθεση κλεισίματος της συμφωνίας παραχώρησης 14 περιφερειακών αεροδρομίων στη φράπορτ.Το να περιμένουμε απο αυτήν τη συγκεκριμένη κυβερνηση να υπερασπιστεί αυτή την επιλογή της,είναι άτοπο,καθότι δεν έχει περάσει και πολύ καιρός που ευρισκόμενα στην αντιπολίτευση,τα ίδια πρόσωπα εναντιώνονταν σφόδρα στη παραχώρηση.Το ενδιαφέρον επομένως εστιάζεται στις αντιδράσεις και στα επιχειρήματα που ιεραρχικως προβάλλουν όσοι είναι υπέρ ή κατά των ιδιωτικοποιήσεων,κυρίως αυτοί οι οποίοι δεν θίγονται άμεσα,γιατί απ'όσους έχουν''έννομο συμφέρον''διατήρησης των αεροδρομίων σε καθεστώς δημόσιας περιουσίας-εργαζόμενοι και τοπικές κοινωνίες-οι αντιδράσεις είναι,προβλεψίμως αναμενόμενα,αντιδραστικές.
Οσοι είναι υπέρ,προβάλλουν τα οφέλη της συμφωνίας ποσοτικοποιημένα υπό τη μορφή του τιμήματος που έχει συμφωνηθεί.Ποιο το ποσό εξαγοράς,ποιο το ετήσιο μίσθωμα,τι φόρο απο τα κέρδη θα λαμβάνει ο παραχωρησιούχος.Ξεκινώντας απο λάθος αφετηριακή-δομική βάση,επιχειρούν ν'ανταπαντήσουν αντικρούοντας τα επιχειρήματα όσων είναι κατά:Το πολυφορεμένο απο στόμα σε στόμα ξεπούλημα.Ερχονται λοιπόν οι του κατά και πιάνουν το νήμα απο εκεί που το πλέκουν οι του υπέρ,και βάζοντας κάτω τα νούμερα βλέπουν ότι η συμφωνία είναι ετεροβαρής και κατά του δημόσιου συμφέροντος.Αρα,η ενέργεια[παραχώρηση]δεν ενδείκνυται,γιατί μπαίνει υπο το πρίσμα ενός πεδίου εξέλιξης που αφορά στενά τα έσοδα που θα χάσει το κεντρικό κράτος απο αυτό που παραχωρεί.Ελα όμως που η αρχή της αιτιότητας επιβάλλει-για να είναι πιο χειροπιαστή και αξιόπιστη βάσει αποτελεσμάτων που έχουν τις αιτίες τους σε εφαρμοσμένες πρακτικές του παρελθόντος-να κεντηθεί το νήμα απο το παρόν προς το παρελθόν,κι όχι αντιστρόφως,απο το τώρα προς το μέλλον.Κρίνοντας κι αξιολογώντας τις συνέπειες παρελθόντων ενεργειών,μπορούμε επακριβέστερα ν'αποφασίσουμε εαν αυτή η ενέργεια θα διατηρηθεί ίδια κι απαράλλακτη,ή θα πρέπει ν'αντικαταστηθεί απο άλλες πρακτικές,οι οποίες θα επιφέρουν και διαφορετικές τροπές απο αυτές που γέννησαν οι παρελθούσες.

Για να περπατήσει κανείς πρέπει πρώτα πρώτα να έχει πόδια.Το που,πως και πότε θα πάει,δεν το ξέρει πάντοτε εκ των προτέρων και δεν το καθορίζει ο ίδιος.Συχνότατα η σημερινή εθνική πολιτική θυμίζει κάποιον ο οποίος δεν ανησυχεί γιατί δεν έχει πόδια,πιστεύοντας ότι στην κρίσιμη στιγμή θα του φυτρώσουν φτερά/Π.Κονδύλης

Για να πετάξει κανείς πρέπει να βγάλει πρωτίστως φτερά.Ετσι θα μπορεί να καθορίσει όσο το δυνατόν περισσότερο ο ίδιος  το που θέλει να φτάσει.Ο σημερινός δημόσιος διάλογος δεικνύει κάποιον ο οποίος ανησυχεί υψοφοβικά για το μεγάλο ύψος που μπορούν να φτάσουν τα φτερά και δεν ανησυχεί γιατί χρησιμοποιεί μόνο τα πόδια,πιστεύοντας ότι σε μια μελλοντική στιγμή θα νοσταλγήσει τα πόδια.
Αυτή η στιγμή,θα έρθει βέβαια,θα είναι η λήξη της παραχώρησης-ενοικίασης.Κανείς απο τους κατά δεν θα περιμένει όμως μέχρι τότε και θα επισημάνει το τι θα χάσει απο τώρα.Εκεί θα πρέπει να ρίχνουν και το βάρος τους οι υπέρ,ώστε να υπάρξει μια αμφίδρομη αλληλοτροφοδότηση που θα φτάσει στον πυρήνα του κάθε διλήμματος που τίθεται:Σε αυτό που αξίζει να χαθεί,γιατί αναπόφευκτα θα ξαναέρθει η στιγμή που θα χρειαστεί και φτερά για να φτάσει εκεί που με πεζοδρομίες μόνο θα είναι αδύνατον.
Οταν οι υπέρ επισημάνουν και τα στραβά της όποιας συμφωνίας,αφήνουν μικρά περιθώρια αντιλογίας  στην επίκληση της ωραιοποίησης απο τη μεριά των αντιτιθέμενων.Με τον ίδιο τρόπο,αλληλεπιδραστικά κι αναπόφευκτα[αφού όσα περισσότερα μέρη του όλου τίθονται τόσο ανιχνεύεται καλύτερα αυτό το όλον]κι όσοι είναι κατά θ'αναγκαστούν να μη δαιμονοποιήσουν εξ΄ολοκλήρου μια νέα κατάσταση πραγμάτων,γιατί διαφορετικά θα εκτεθούν οι ίδιοι για ωραιοποίηση,αφού μένοντας στα όσα και όσους ξεβολεύει η νέα κατάσταση,προδίδουν τα στενότερα ιδιοτελή κίνητρα τους,τα οποία είναι και τα ίδια για τα οποία κατηγορούν τον αγοραστή κρατικής περιουσίας:Προσπορισμό της όποιας υπεραξίας απο τη μερίδα των  άμεσων ωφελούμενων της προηγούμενης κατάστασης.
Αυτό άλλωστε είναι και το ηθικό πλεονέκτημα όσων γενικώς τοποθετούνται υπέρ των αλλαγών:Να καταδείξουν την αναγκαιότητα  της έμμεσης ωφέλειας υπέρ πολύ περισσοτέρων και φυσικά εις βάρος των πολύ λιγότερων βολεμένων που ωφελούνται απευθείας με τη πρότερη κατάσταση και γι'αυτό απαιτούν τη στασιμότητα.Ολο αυτό πρακτικά και ευκρινέστερα,μας προτρέπει προς τη ροπή που πρέπει να παίρνει κάθε τέτοιου είδους σημασίας θέμα τίθεται σε έντονη δημόσια διαμάχη[που συνήθως δεν είναι έντονη,αλλά...ομόφωνη στο κατά]:Στα έμμεσα οφέλη που αντισταθμίζουν τη λογιστική ζημιά που χάνει το κράτος περισσότερο,κι όχι οι πολλοί εμείς που  έχουμε πειστεί ότι όταν χάνει το κράτος χάνουμε κι εμείς...Κάνοντας ποιητική αδεία ένα λογο-παίγνιο κι ερώτηση μαζί:Οταν κερδίζει το κράτος,κερδίζουμε κι εμείς.Μήπως είναι όμως καλύτερα-επειδή κι όταν χάνει,χάνουμε κι εμείς που το πληρώνουμε αυτό το κράτος με φόρους-ν'αφήσουμε αυτό το ρίσκο σε ιδιώτες?

Πλαγιομετωπικά εγώ

Σίγουρα υπάρχει γνώση που κερδίζεται με τη διάνοια,όμως υπάρχει και γνώση που κερδίζεται μόνο με την εμπειρική μετοχή,την επιστράτευση όλων των γνωστικών ικανοτήτων.Δεν θα γνωρίσουμε έναν μουσουργό,έναν ποιητή,έναν ζωγράφο διαβάζοντας τη βιογραφία του ή κριτικές αποτιμήσεις του έργου του.Ο έρωτας,η τέχνη,η εταιρότητα-μοναδικότητα,το κάλλος γνωρίζονται εμπειρικά,με άμεση εμπειρική συμμετοχή στο''έργο''που επιτέλεσε.Η αμεσότητα της γνώσης προϋποθέτει πάντοτε την εμπειρία της σχέσης,κι η σχέση είναι άθλημα,κατορθώνεται μόνο ως ελευθερία απο το εγώ,απο τα ατομοκεντρικά ορμέμφυτα-με την ελευθερία να συνοδεύεται πάντοτε απο το ρίσκο της αποτυχίας.Αντίθετα η γλώσσα των εννοιών κατέχεται ατομικά,κυριαρχείται,είναι ιδιόκτητη,το εγώ επενδύει στις νοητικές βεβαιότητες,στις''πεποιθήσεις'',στη θωράκιση κι αυτασφάλιση του/Χ.Γιανναράς

Πράγματι,κάποια σχέση χρειάζεται η γνώση,μόνο που πρωτίστως προϋποθέτει την ατομική θέληση[το κάρο]και μετέπειτα την ατομική ικανότητα[το άλογο μπροστά απο το κάρο].Αυτού του είδους η μέθεξη της γνώσης εμπίπτει στο διανοητικό πεδίο,ενώ η εμπειρική μετοχή απαιτεί ελευθερία απο το εγώ-εαυτό μας?[και στο διανοητικό πεδίο σκεφτόμαστε με γλωσσικές έννοιες-λέξεις αλλά και βάσει των εμπειριών μας,ενώ και οι εμπειρίες μας είναι αυτές που ενδυναμώνουν τη πίστη στον εαυτό μας συν ότι το διανοητικό εμπεριέχει συνήθως την ασφάλεια του θεωρητικού]

Αυτός ο''μη εγωισμός''λογικά επιτυγχάνεται απλώς με τη θέληση,αφού η ικανότητα για το αντίθετο του[τον ''εγωισμό''-ατομοκεντρισμό]ενυπάρχει ήδη:Η ικανότητα του να είμαι ή να κάνω κάτι,είναι το άλογο μπροστά απο το κάρο που καλπάζει ή φρενάρει και σταματά,όταν το θέλει βέβαια,αλλά με τη διαφορά ότι μπορεί να κάνει και τα δυο,κι άρα η θέληση του ακολουθεί την ικανότητα.Εαν μπορεί να κάνει ένα μόνο απο τα δυο[καλπάζει ή δεν καλπάζει-δηλ.απλά περπατά]η ικανότητα του ακολουθεί το μόνο που μπορεί να του γίνει θέληση.

Με βάση αυτό το νοητικό σχήμα,κάποιος που θα θελήσει να μετέλθει της μοναδικότητας ενός καλλιτεχνικού έργου,για να προσέλθει εφοδιασμένος σε αυτή  τη συμμετοχικότητα που του προβάλλει μια ζωγραφιά ή ακόμη πιο δύσκολα ένα ποίημα,με την  εμπειρική αίσθηση ότι αυτό που του προβάλλεται του είναι γνώριμο,ότι σε κάποιο βαθμό έχει μετάσχει σε αυτό.Εαν αντιθέτως προσέλθει απλώς παρακινούμενος απο τη γοητεία και μόνο που του ασκεί,θα μοιάζει σαν ένα άδειο ασκί που μέσα του μπορεί να φορτωθεί μόνο ότι του έχει εντυπωθεί.Θ'αντιπαρατεθεί,συμμετέχοντας εμπειρικά,σε αυτό που τον κίνησε?ή θα το προεκτείνει συμπληρωματικά,συλλαμβάνοντας κάποια ''άλλη ερμηνεία''απο αυτήν που φαινομενικά ήθελε να προβάλλει ο καλλιτέχνης[που μπορεί''ασυνείδητα''κι ανεπαισθήτως να μην την διέκρινε ο καλλιτέχνης]?Η άμεση εμπειρική συμμετοχή του λοιπόν,προϋποθέτει ελευθερία κυρίως απο το...εγώ του καλλιτέχνη κι όχι του εγώ του δέκτη[ειδάλλως η σχέση πομπού-δέκτη είναι προκαθορισμένος...προπομπός].Επιπλέον,το ρίσκο της αποτυχίας για τη μεριά του δέκτη,έγκειται κυρίως στη πιθανότητα ότι αυτό που θα  κληθεί να γνωρίσει να είναι κάτι άλλο απο αυτό που προσέλαβε με την ''μη εμπειρική συμμετοχή''.Διαφορετικά,χωρίς το ατομικό του ορμέμφυτο,το πιο πιθανό είναι ότι...πάει στα σίγουρα,προχωρεί σε μια  παθητική επιβεβαίωση κάτι ξένου.

Το ίδιο θα ισχύσει και για την οποιαδήποτε σχέση που θέλει να κατορθώσει κάτι:Για να υπάρξει παραγωγική[κι όχι απλά''ισότιμη'',δηλ.έχουμε δυο ή παραπάνω εγώ που συμφωνούν σε όλα και δεν διαφωνούν αλλά''αλληλοσυμπληρώνονται'']θα πρέπει να υπάρχει αντιπαράθεση[που θα οδηγεί σε μετατοπίσεις ή αμφιβολίες τον ένα ή όλα τα μέλη]ή αλληλοσυμπλήρωση,με την έννοια όμως της προέκτασης αυτού πάνω στ'οποίο ομοφωνούμε και πιστεύουμε.Αυτό θα γίνει με ελευθερία απο τα εγώ των μερών μιας σχέσης?Θα έχω τη δυνατότητα να γίνω κάτι άλλο απ'αυτό που είμαι,εαν κι οι άλλοι,όπως κι εγώ,αρνηθούν το εγώ τους?Κι ακόμη χειρότερα,εαν νομίζω ότι είμαι κάτι που δεν είμαι,ένα εγώ που ξέρει τι είναι και δεν το νομίζει,με το εγώ του δεν θα μου δείξει την κατάσταση ανελευθερίας  μου απο το εγώ που κουβάλαγα?Σίγουρα αξίζει το ρίσκο μιας τέτοιας αποτυχίας...

Οσο για τη γλώσσα των εννοιών[το φορτίο που κουβαλάει η κάθε λέξη,το οποίο αν είναι και ιδεολογικό,τόσο το χειρότερο για την''ατομικότητα''],ακριβώς λόγω του ότι προσλαμβάνεται ατομικά[αφού ο καθένας μπορεί να την χρησιμοποιήσει]αλλά έχει διαμορφωθεί συλλογικά και σε μεγάλο εύρος χρόνου,δεν είναι αυτή που δεν αφήνει περιθώρια υπαρκτικής ετερότητας?Λέμε π.χ.τη λέξη αγάπη κι αυτή η λέξη αντιδονεί θετικά:Εαν με τον δικό μας τρόπο και το δικό μας εγώ δεν δείξουμε τι εννοούμε όταν ξεστομίζουμε αυτή τη λέξη,κι αφήσουμε,απαλλαγμένοι από το νόημα που εμείς της δίνουμε,το απέναντι μας εσύ[απαλλαγμένο κι αυτό από το δικό του εγώ],δεν θα υπάρξει μια ουδέτερη υποκατάσταση αμφοτέρων?Που ακριβώς θα έγκειται η...σχέση?Και πως θα πάρω...ρίσκο?Μη εκθέτοντας το εγώ μου σε μια διαδικασία δυνητικής αναψηλάφησης του?

Αντι-τελεολογικό το κέρδος?

Η ανταλλαγή ξεκίνησε απο μια φυσική κατάσταση,απο το γεγονός δηλαδή ότι οι άνθρωποι είχαν κάποια πράγματα άλλοτε σε μεγαλύτερη κι άλλοτε σε μικρότερη ποσότητα απ'ότι πράγματι χρειάζονταν.

...η τέχνη ανταλλαγής αγαθών έχει τη θέση της  όταν η κοινωνία είναι μεγάλη.Τα μέλη των ευρύτερων κοινωνιών που ζούσαν διασκορπισμένοι είχαν στη διάθεση τους πολλά αγαθά κι ο καθένας για λογαριασμό του διαφορετικά,απο τα οποία ένα μέρος έπρεπε να γίνει αντικείμενο ανταλλαγών σύμφωνα με τις ανάγκες,όπως κάνουν ακόμη και τώρα πολλοί βαρβαρικοί λαοί στις ανταλλαγές.Δηλαδή ανταλλάσσουν αποκλειστικά και μόνο χρήσιμα αγαθά με άλλα που είναι εξίσου χρήσιμα,όπως π.χ. κρασί με σιτάρι.Μια τέτοια ανταλλαγή ούτε αφύσικη είναι ούτε αποτελεί κάποιο είδος της Χρηματιστικής[γινόταν μόνο για να καλυφθούν τα κενά της φυσικής αυτάρκειας].Απ'αυτήν όμως προήλθε κατά φυσική συνέπεια η Χρηματιστική.Οταν η ανάγκη για βοήθεια απο τους ξένους γινόταν όλο και μεγαλύτερη με τις εισαγωγές προϊόντων που οι άνθρωποι είχαν ανάγκη και τις εξαγωγές προϊόντων που πλεόναζαν,δημιουργήθηκε η αναγκαστικά η χρήση νομισμάτων.

...Οταν απο τις αναγκαίες ανταλλαγές δημιουργήθηκε το νόμισμα,γεννήθηκε ένα άλλο είδος της Χρηματιστικής,δηλαδή η Καπηλική που αρχικά πρέπει να είχε μια απλή μορφή ,όμως σιγά σιγά μέσα απο την εμπειρία γινόταν όλο και πιο περίτεχνη μ'έναν πάντοτε σκοπό:απο που και πως πρέπει να κάνει κανείς τις ανταλλαγές για να πετύχει το μεγαλύτερο κέρδος

... Απο μια άποψη φαίνεται αναγκαίο να υπάρχει όριο σε κάθε μορφή πλούτου.Στην πράξη όμως βλέπουμε να συμβαίνει το αντίθετο.Διότι όλοι όσοι ασχολούνται με το εμπόριο προσπαθούν ν'αυξήσουν τα χρήματα τους όσο γίνεται περισσότερο.Διότι παρόλο που και οι δυο μορφές της χρηματιστικής έχουν το ίδιο αντικείμενο[απόκτηση πλούτου]διαφέρει ο τρόπος που χρησιμοποιεί η καθεμιά τους ως προς τη διαχείριση του.Γι'αυτό μερικοί πιστεύουν ότι αυτός ο σκοπός είναι το έργο της Οικονομικής και επιμένουν στην άποψη ότι ή πρέπει να διατηρούν τα χρήματα τους ανέπαφα ή να τ'αυξάνουν συνεχώς.Και η αιτία αυτής της άποψης είναι η έγνοια τους απλώς και μόνο για την επιβίωση κι όχι για την καλή ζωή.Κι επειδή η λαχτάρα της ζωής είναι απεριόριστη,επιθυμούν να είναι απεριόριστα και τα μέσα που συμβάλλουν στην ικανοποίηση της.Αλλά κι όσοι επιδιώκουν την καλή ζωή αναζητούν ότι παρέχει σωματικές απολαύσεις με αποτέλεσμα,επειδή κι αυτό φαίνεται να συνάπτεται με την περιουσία,όλη τους η φροντίδα περιστρέφεται γύρω απο την απόκτηση χρημάτων.Κι επειδή η απόλαυση έγκειται στην υπερβολή,οι άνθρωποι αναζητούν την τέχνη που εξασφαλίζει την υπερβολή της απόλαυσης.Και,αν δεν μπορούν  να την εξασφαλίσουν με τη χρηματιστική,προσπαθούν να την εξασφαλίσουν με άλλον τρόπο,χρησιμοποιώντας κάθε δεξιότητα αλλά κατά τρόπο ενάντια στη φύση. 

Διότι έργο της ανδρείας δεν είναι ν'αποφέρει χρήματα αλλά να εμπνεύσει θάρρος,ούτε έργο της στρατηγικής και της ιατρικής είναι τα χρήματα,αλλά της πρώτης η νίκη και της δεύτερης η υγεία.Εκείνοι όμως όλες αυτές τις δεξιότητες και αρετές τις κάνουν μέσα απόκτησης χρημάτων,ωσάν να είναι αυτός ο μοναδικός σκοπός,προς τον οποίο πρέπει να κατευθύνονται τα πάντα.

...Αυτή η χρηματιστική έχει δυο μορφές:η μία είναι  η Καπηλική κι η άλλη η Οικονομική. Κι η μεν δεύτερη είναι αναγκαία και αξιέπαινη,ενώ η πρώτη-τέχνη της ανταλλακτικής-δικαίως επικρίνεται[διότι δεν ανάγεται  στη φύση αλλά στις συναλλαγές των ανθρώπων]Πάρα πολύ εύλογα λοιπόν μισείται η τοκογλυφία,επειδή η περιουσία προέρχεται απο το ίδιο το χρήμα κι όχι απο τη χρήση του,για την οποία και δημιουργήθηκε.

...Πρόκειται για ένα τέχνασμα πλουτισμού,που το αποδίδουν στον Θαλή τον Μιλήσιο.Διότι ενώ όλοι τον κορόιδευαν για τη φτώχεια του,επειδή τάχα αυτό αποδείκνυε ότι η φιλοσοφία του ήταν πρακτικά ανώφελη,εκείνος λένε ότι κατάλαβε με τη βοήθεια της αστρολογίας ότι η χρονιά θα ήταν πλούσια σε ελαιοπαραγωγή,κι ενώ ήταν ακόμη χειμώνας,αφού εξοικονόμησε λίγα χρήματα,έδωσε προκαταβολή σε όλα τα ελαιουργεία της Μιλήτου και της Χίου και τα νοίκιασε με λίγα χρήματα,επειδή κανείς δεν προσέφερε περισσότερα. 

Οταν ήρθε η ώρα της συγκομιδής κι αναζητούνταν πολλά ελαιουργεία ξαφνικά και συγχρόνως,τα υπενοικίασε με τους όρους που ήθελε και συγκέντρωσε πολλά χρήματα κι έτσι απέδειξε ότι οι φιλόσοφοι,αν θέλουν,μπορούν ευκολα να πλουτίσουν,αλλά δεν επιδιώκουν αυτόν τον σκοπό.Τέτοιος όμως είναι ο χαρακτήρας της χρηματιστικής τέχνης,να δημιουργεί δηλαδή κανείς μονοπώλιο.Ετσι αγόρασε κάποιος στη Σικελία,στον οποίο κάποιοι είχαν καταθέσει χρήματα,όλο το σίδερο απο τα μεταλλεία σιδήρου.Οταν όμως μετά απ'αυτό ήρθαν οι έμποροι απο τα άλλα εμπορικά κέντρα,πουλούσε μόνον αυτός,χωρίς όμως ν'ανεβασει πολύ την τιμή.Στα πενήντα τάλαντα,κέρδισε εκατό./ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ-ΠΟΛΙΤΙΚΑ,ΒΙΒΛΙΟ Α

 Η Αριστοτελική τελεολογία είναι ο σκοπός της φύσης του όντος,απο τον οποίο έλκονται απο την ίδια τους τη φύση.Κι οι σωματικές απολαύσεις αποτελούν οντολογικώς λαχτάρα της ίδιας της ζωής,έστω και καθ'υπερβολήν.

Η τέχνη της χρηματιστικής εξελίχτηκε βάσει του σκοπού της,βελτιώνοντας τα μέσα που οδηγούν σ'αυτόν τον σκοπό.Υλιστικός σκοπός?Eγγενής''μεταπραγμάτωση''των κόπων του ανθρώπου σε κέρδος κι άνεση,ενώ η βελτίωση των μέσων δίνει τη δυνατότητα σε περισσότερους ανθρώπους να επιτύχουν ή έστω να κυνηγήσουν προσπαθώντας αυτόν τον σκοπό.
Η άλλη εναντίωση του,είναι ότι με το κυνήγι χάνεται το μέτρο της απλής αυτάρκειας,που αρκείται στα απαραίτητα,ανοίγοντας έτσι δρόμους για άλλες ασχολίες,πιο κοντινές στην Αριστοτελική ''αρετή''.Ομως πρώτον,ο Αριστοτέλης ονομάζει...βαρβαρικούς τους λαούς που δεν έχουν περάσει απο το στάδιο της ανταλλαγής στο στάδιο του νομίσματος,κι άρα δεν έχουν καταφέρει να εισάγουν αυτό που τους λείπει,ούτε να εξάγουν αυτό που τους περισσεύει σε μεγάλη κλίμακα.Αρα με τις ανταλλαγές βασικών ειδών διατροφής εξασφαλίζουν την διατήρηση της φυσικής αυτάρκειας,αλλά κάτι τους λείπει για να ονοματιστούν πολιτισμένοι...
Μέσα σ'αυτό το πλαίσιο εμπορικών συναλλαγών των αγορών,εφευρέθηκε και το''νόμισμα εκ νομίσματος'',ο τόκος[δηλ.το κέρδος,ασχέτως εάν ο δανειστής κερδίζει άκοπα-''αφύσικα''.Τα κεφάλαια του μπορεί να είναι αποταμιεύσεις απο εμπορικές εργασίες[διατήρηση των χρημάτων τους ανέπαφα κυνηγώντας την αύξηση τους].Εφόσον ο δανειζόμενος τα αξιοποιήσει σωστά,μπορεί να κερδίσει απο εκεί που δεν θα κέρδιζε τίποτα όντας απένταρος.

Ο Θαλής εξοικονόμησε λίγα χρήματα για να νοικιάσει τα ελαιουργεία[οκ,πρέπει και να...δανείστηκε είναι πολλά τα ελαιουργεία δύο πόλεων για να τα σκουπίσεις με εξοικονόμηση]κι απ'αυτά πλούτισε.Η κριτική του Αριστοτέλη δεν στρέφεται κατά της φούσκας,σύγχρονο- διαχρονικό γνώρισμα του καπιταλισμού,αλλά αντιθέτως κατά της...επιτέλεσης του σκοπού της χρηματιστικής:Καλή ζωή εξασφαλίζεται,αλλά όχι σύμφωνη με το Αριστοτελικό ευ ζην.Στο ότι αυτή η καλή ζωή συνάπτεται με την περιουσία,συνοδεύει και την ενοχλητική μερικές φορές επιδεικτική κατανάλωση των πλουσίων.Αλλά γι'αυτό φταίει το καθαυτό χρήμα?Μπορείς ν'αγοράσεις πέντε μπουκάλια κρασί και να καλέσεις δυο εταίρες,μπορείς και να πας σε πέντε θεατρικές παραστάσεις και ν'αγοράσεις άλλα τόσα βιβλία.
Απο την άλλη,ο Αριστοτέλης δέχεται ότι η ενασχόληση με τα δημόσια κοινά προϋποθέτει ελεύθερο χρόνο και πνευματική ανάπτυξη,πράγματα που δεν έχουν οι τεχνίτες κι οι χειρωνάκτες.Και το εμμονικό κυνήγι για κέρδη βέβαια δεν αφήνει χρόνο,γιατί δεν υπάρχει όριο.Επιπλέον όμως καταδικάζεται και το αφύσικο του καθ'εαυτού σκοπού για αύξηση κερδών,σε αντίθεση με την αυτάρκεια που π.χ. αρκείται στο να γεμίζει το στομάχι της.Οριο όμως είναι το στομάχι του καθενός.[απο την ίδια του τη φύση ο άνθρωπος δεν ευχαριστιέται με τα ίδια πράγματα].

Κακό όριο σίγουρα είναι το μονοπώλιο.Στη περίπτωση του Θαλή αυτό έγκειται σε αποκλειστική πληροφόρηση,την οποία όμως την εξασφάλισε το γενικότερο...μονοπώλιο της αστρολογίας,διότι δεν γίνονται εύκολα πολλοί αστρολόγοι...Ναι μεν ο Θαλής''πλούτισε'',όμως νοίκιασε τα ελαιουργεία με λίγα χρήματα που κανείς-εκτός απ'αυτόν- δεν πρόσφερε περισσότερα[οι ενοικιάζοντες στον Θαλή κέρδισαν τη στιγμή που κανείς δεν πρόσφερε περισσότερα κι έχασαν γιατί απλά ο κάθε ένας μόνος του δεν είχε στη κατοχή του όλα τα ελαιουργεία] κι επιπλέον εξυπηρέτησε μιαν αυξημένη ζήτηση,απ΄την οποία οι υπενοικιάζοντες βγάλαν κι αυτοί κέρδος,χώρια ότι πήρε την εκδίκηση του με εργαλεία της αγοράς,αφού απέδειξε ότι μπορεί να πλουτίσουν κι όσοι...δεν το θέλουν αλλά το επιδιώκουν[η επιδίωξη του κέρδους ευνοεί ανεπαισθήτως τη κοινωνία και ''κάποιες φορές'' κι αυτές είναι οι συχνότερες].Βέβαια ο Θαλής δεν πήρε ρίσκο:μονοπωλιακή η πληροφόρηση ,απουσία ανταγωνισμού.
Ο μονοπωλιακός αγοραστής σιδήρου στη Σικελία[στον οποίο κάποιοι είχαν καταθέσει χρήματα,εν είδει μετοχών,ίσως?]πουλούσε''μόνο αυτός'' ,όταν έμποροι απο άλλα εξωσικελικά κέντρα εμφανίστηκαν.Πως πουλούσε?Μη ανεβάζοντας τη τιμή.Διπλασίασε το κέρδος του εξυπηρετώντας πελάτες που επωφελήθηκαν των χαμηλότερων τιμών.Βέβαια ο Διόνυσος των Συρακουσών τον ξαπέστειλε,αλλά δεν του κατέσχεσε τα κέρδη...Εννοείτε ότι τα κατατεθημένα χρήματα θα μπορούσαν επίσης να είναι''νόμισμα εκ νομίσματος''.Επίσης εδώ υπάρχει και ρίσκο[σε αντίθεση με τον Θαλή],καθότι επιτρεπόταν η πρόσβαση στην αγορά σιδήρου και σε άλλους εξωχώριους εμπόρους.
Η εξυπηρετική ενδελέχεια του εμπορίου είναι το χρήμα-νόμισμα και παραμένει χρήμα στα χέρια,είτε είναι νόμισμα εκ νομίσματος είτε νόμισμα εκ εμπορίου,πάντα υπό το πρίσμα του αριστοτελικου διαχωρισμού χρηματιστική/καπηλική κι όχι υπό το πρίσμα αποταμίευση κεφάλαια/δανεικά